“Journal of Applied Research in Higher Education” jurnalında "Ali Təhsilin Gələcəyində Sosial Sahibkarlıq: Sosial-mədəni kompetensiyaların tanınması" adlı məqalə dərc edilmişdir.
“Tehsil365” xəbər verir ki, Təhsil İnstitutunun Beynəlxalq Təhsil İcmalı bülleteninin mart sayında həmin məqaləyə yer verilib.
Müasir ali təhsil sistemində sosial sahibkarlıq getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qloballaşma və mədəniyyətlərarası əlaqələrin genişlənməsi nəticəsində ali təhsil müəssisələri yalnız akademik biliklər verən qurumlar kimi deyil, həm də sosial və mədəni transformasiyalara yönələn platformalar kimi fəaliyyət göstərməlidirlər. Bu tədqiqat ali təhsil sistemində sosial sahibkarlığın inkişafı üçün tələb olunan sosial-mədəni kompetensiyaların müəyyən edilməsinə və tanınmasına yönəlmişdir. Tədqiqat sosial sahibkarlığın koqnitiv, emosional və davranış aspektlərini təhlil edərək, ali təhsil mühitində bu kompetensiyaların formalaşmasının əhəmiyyətini vurğulayır.
Tədqiqat keyfiyyət yönümlü məzmun təhlili metoduna əsaslanır. Məlumatların toplanması üçün İranın ictimai və özəl universitetlərində fəaliyyət göstərən 22 sosial aktivistlə yarı strukturlaşdırılmış müsahibələr aparılmışdır. Müsahibə iştirakçılarının seçimi məqsədli meyar nümunə seçimi əsasında həyata keçirilmişdir. Məlumatların etibarlılığını artırmaq üçün dörd əsas meyardan istifadə olunmuşdur:
1. Etibarlılıq – əldə edilən məlumatların dəqiqliyinin və etibarlılığının təmin olunması.
2. Tətbiqetmə – nəticələrin müxtəlif kontekstlərdə tətbiq edilə bilmə potensialı.
3. Dayanıqlılıq – təkrarlanma zamanı eyni və ya oxşar nəticələrin əldə olunma ehtimalı.
4. Uyğunluq – tədqiqat nəticələrinin obyektivliyi və tədqiqatçının fərdi mövqeyindən asılı olmaması.
Tədqiqatın nəticələrinə əsasən, sosial sahibkarlıq üçün sosial-mədəni kompetensiyalar 3 əsas səviyyədə (koqnitiv, emosional, davranış) formalaşır və bu səviyyələrin hər birində spesifik komponent müəyyən edilmişdir. Bu komponentlər sosial sahibkarların uğurla fəaliyyət göstərə bilməsi üçün tələb olunan əsas bacarıqları və xüsusiyyətləri özündə birləşdirir. Aşağıda bu bacarıqlar təfərrüatlı şəkildə izah edilir:
1. Koqnitiv bacarıqlar (biliyə əsaslanan bacarıqlar)
Bu bacarıqlar sosial sahibkarın düşüncə və anlayış səviyyəsində sahib olması vacib olan bilik və anlayışları əhatə edir:
Sahibkarlıq üzrə biliklər: Sosial sahibkarlıq konsepsiyalarını başa düşmək və tətbiq edə bilmək.
Strateji düşünmə: Sosial sahibkarlıq təşəbbüslərinin uzunmüddətli planlaşdırılması və inkişaf etdirilməsi.
İnnovasiya və yaradıcılıq: Yeni ideyalar və həllər yaratmaq, onları sosial sahədə tətbiq etmək.
Sosial-mədəni dəyərlərin başa düşülməsi: Müxtəlif mədəniyyətlər və sosial qruplarla işləmək üçün onların dəyərlərini və etnik xüsusiyyətlərini anlamaq.
Qlobal və yerli sosial problemlərin analizi: Cəmiyyətin sosial ehtiyaclarını müəyyənləşdirmək və onlara həll yolları təklif edə bilmək.
İqtisadi və maliyyə savadlılığı: Sosial sahibkarlıq təşəbbüslərinin maliyyə aspektlərini başa düşmək və idarə etmək.
Politik və hüquqi biliklər: Sosial sahibkarlıq fəaliyyətlərini tənzimləyən qanunvericiliyi və siyasətləri başa düşmək.
2. Emosional bacarıqlar (psixoloji və emosional uyğunlaşma)
Bu bacarıqlar sahibkarın psixoloji dayanıqlılığını, empatiyasını və emosional inteqrasiyasını əhatə edir:
Empatiya və sosial həssaslıq: Fərqli sosial qrupların ehtiyaclarını və problemlərini anlamaq.
Özünüdərk və emosional intellekt: Şəxsi emosiyaları başa düşmək və idarə edə bilmək.
Motivasiya və davamlılıq: Qarşılaşdığı çətinliklərə baxmayaraq, sahibkarlıq təşəbbüslərini davam etdirmək və inkişaf etdirmək.
Pozitiv emosiyalar və optimizm: Sosial sahibkarlıq fəaliyyətləri zamanı ruh yüksəkliyini qorumaq və müsbət təsir yaratmaq.
İnam və liderlik ruhu: Komanda və icmalar üçün motivasiya mənbəyi olmaq və onları inkişaf etdirmək.
Çeviklik və uyğunlaşma bacarığı: Daim dəyişən sosial və iqtisadi şəraitə uyğunlaşmaq və yeni strategiyalar tətbiq etmək.
3. Davranış bacarıqları (Praktiki və sosial bacarıqlar):
Bu bacarıqlar sosial sahibkarın gündəlik fəaliyyətində, ünsiyyətdə və təşkilati idarəetmədə istifadə etdiyi bacarıqları əhatə edir.
İnteraktiv kommunikasiya bacarığı: Müxtəlif sosial qruplarla effektiv ünsiyyət qurmaq və qarşılıqlı anlaşmanı təmin etmək.
Komanda işi və əməkdaşlıq: Fərqli peşəkarlar və icma üzvləri ilə əməkdaşlıq edərək sosial layihələri inkişaf etdirmək.
Şəbəkələşmə: Sahibkarlıq təşəbbüsləri üçün mühüm tərəfdaşlar, investorlar və təşkilatlarla əlaqələr qurmaq.
Problem həlletmə və qərarvermə bacarıqları: Qarşıya çıxan problemlərə sürətli və effektiv həll yolları tapmaq.
Risk və təşəbbüskarlıq: Sahibkarlıq layihələrini uğurla həyata keçirmək üçün müəyyən risklərə açıq olmaq.
Peşəkar etika və sosial məsuliyyət: Ədalətli və etik biznes təcrübələri aparmaq, cəmiyyətə töhfə vermək.
Mədəniyyətlərarası uyğunlaşma: Müxtəlif mədəniyyətlərlə işləmək və onlarla effektiv əməkdaşlıq etmək.
Maliyyə və resursların idarə olunması: Sosial sahibkarlıq fəaliyyətlərini maliyyə baxımından davamlı saxlamaq üçün resursları effektiv idarə etmək.
Bu spesifik komponentlər sosial sahibkarlıqda uğur qazanmaq üçün bilik, emosional dayanıqlılıq və praktik bacarıqların vəhdətini əhatə edir. Sosial sahibkarın uğuru yalnız iqtisadi və biznes biliklərindən asılı deyil, həm də onun sosial dəyərləri anlamaq, emosional inteqrasiya etmək və cəmiyyətə fayda vermək bacarığından asılıdır.
Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, ali təhsil müəssisələri sosial sahibkarlıq bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün tələbələrə həm nəzəri, həm də praktik təlimlər təqdim etməlidir. Bu bacarıqlar gələcək sosial sahibkarların uğurlu və təsirli olmasına kömək edəcək və onların cəmiyyətə verdiyi töhfəni artıracaq.
Mənbə: Sharifi, S. and Khoshnevisan, F. (2025), "Social entrepreneurship: recognition of sociocultural competencies in the higher education future", Journal of Applied Research in Higher Education, Vol. 17 No. 1, pp. 439-453. https://doi.org/10.1108/JARHE-02-2024-0096