ABŞ-da bəzi siyasi və dini dairələr evangelist (fundamentalist xristian) təhsil modelini dövlət məktəblərinə tətbiq etməyə çalışır. Bu məqalədə müəllif öz şəxsi hekayəsini danışaraq belə təhsilin fəsadlarını və onun cəmiyyət üçün potensial təhlükələrini aydın şəkildə göstərir.
“Tehsil365” The Guardian saytına istinadən xər verir ki,Mən Ayovada yerləşən, konservativ, evangelikal bir orta məktəbdə oxumaq şansı qazandığımda sevinirdim. Əvvəlki təhsilimi də oxşar məktəbdə almışdım – burada yaradılışçılıq yeganə doğru elm, təkamül isə şeytani təbliğat kimi təqdim olunurdu – və o zamandan bəri dövlət məktəbində qorxu içində oxuyan bir “həcc ziyarətçisi” kimi hiss edirdim. Mən yeniyetmə fanatik idim və öz "xalqımın" arasında olmaq üçün darıxırdım.
O illər ərzində kilsə rəhbərlərim mənə dövlət məktəblərində oxuyan şagirdləri İncilə dəvət etməyi, müəllimlərlə Yer kürəsinin yaşı və “xristian millət”in qurulması haqqında mübahisə etməyi, ruhani şəkildə nümayişkaranə davranmağı – şkafımın önündə və ya bayraq dirəyinin yanında yüksək səslə dua etməyi – tapşırırdılar. Axı qiyamət yaxın idi, bəs kimdə vaxt var idi cəbrə?
11-ci sinifdə Forest City Christian məktəbinə qəbulumu "məktəblərimizi Məsih üçün geri alma" vəzifəmin şərəflə başa çatması kimi gördüm. Ancaq inandığım o sığınacaq – iman, icma və “gerçək” təhsil yeri – məni daha da ruhdan saldı, zorakılığa məruz qoydu və məni attestatdan məhrum edərək illərlə davam edəcək ağır maliyyə sıxıntısına saldı.
İyirmi beş il sonra Donald Trump və onu iki dəfə prezident seçən xristian millətçi hərəkat, mənim böyüdüyüm eyni təhsil modelini indi dövlət məktəblərinə tətbiq etməyə çalışır: burada elm, tarix və hətta iqtisadiyyat evangelikal, mühafizəkar prizma ilə tədris edilir, dua və İncil oxunuşu isə dərslərin əsası olur.
Bu təşəbbüslər ABŞ konstitusiyasının “dövlətin rəsmi din yaratmaması” prinsipini sınağa çəkir, dövlət məktəblərində əldə olunmuş vətəndaş hüquqları qazanclarını geriyə aparır və Amerika uşaqlarının necə və nə öyrəndiyini əsaslı şəkildə dəyişmək potensialı daşıyır.
Bu təkan iki istiqamətdə həyata keçirilir: dövlət məktəblərinin dərs proqramına daha çox xristian ritorikası və ritualları əlavə etmək, həm də tarixdə ilk dəfə olaraq dini özəl məktəbləri dövlət vəsaiti ilə maliyyələşdirmək – adətən vauçerlər vasitəsilə. Hər iki yol ABŞ-ın imtiyazlı şagirdlərinin təhsil imkanlarını artırmaqla yanaşı, aztəminatlı ailələrin uşaqlarına göstərilən xidmətləri zəiflədə bilər.
Mən 1982-ci ildə doğulmuşam və təhsilim alternativ həqiqətlərlə dolu təcrid olunmuş bir dünyada başlayıb. Xristian bağçamda oxumağı İncil vasitəsilə öyrəndim, onluq hesablamaları isə zəkat ayələri üzərindən işləyirdik. Bizə kommunizmin təhlükələri barədə geniş məlumat verilirdi, halbuki valideynlərimiz vəhşi kapitalizmin qurbanı olurdular – dövlət məktəblərinin təhlükəli olduğuna inandırılaraq, ödəyə bilmədikləri təhsil haqqını ödəməyə məcbur edilirdilər.
O dərslərin “məntiqini” qəbul etməliydim və başa düşmədiyim, yaxud inanmadığım təqdirdə əbədi əzabla cəzalandırılacağım deyildi. Bu arada təhsil xərcləri çətin olaraq qalırdı. Mən “Subway” və “Bennigan’s” kimi yerlərdə yarımştat işləyirdim ki, xristian təhsilimə pul çatdıra bilim, amma bu belə kifayət etmirdi.
12-ci sinif üçün yenidən dövlət məktəbinə qayıtdım. Orada başa düşdüm ki, əvvəlki xristian məktəbində aldığım dərs kreditləri dövlət tərəfindən tanınmır. Nəticədə sadə bir GED sertifikatı ilə məktəbi bitirməli oldum. Universitetlərə getmək isə artıq mənasız görünürdü.
Zaman keçdikcə öz təhsilimi kitabxanalarda və kitab mağazalarında formalaşdırdım. Fundamentalist sistemdə bilik yalnız İncilə uyğun olmalıdır – fəlsəfə, elm, jurnalistika isə bu sistemdə yersiz sayılır. Lakin bu "qabarcıqdan çıxmaqla" mən öyrənmək qabiliyyətimi inkişaf etdirə bildim və jurnalistikada karyera qurmağa nail oldum.
Əgər xristian məktəbində qalıb Liberty University-yə gedəydim, yəqin daha yaxşı qazanc əldə edərdim. Lakin yaradılışçılıqla 2+2=5 deməyə məcbur olmaq, ABŞ-ın teokratiya olaraq qurulduğuna inanmaq mənə uyğun deyildi.
Bu gün mən tam tərsinə — xristian sağçılığın metodlarını araşdıran reportajlar hazırlayıram. Bu yolda ən çox əziyyət çəkənlər isə kasıb və LGBTQ+ şagirdlərdir. İndi isə həmin təhlükə dövlət məktəblərində oxuyan uşaqlara da yaxınlaşır.