Bu xəbər bir neçə il öncə Britaniyada ictimaiyyət və dövlət arasında dinin rolu ilə bağlı gedən müzakirələr zamanı yazılıb. O dövrdə dinin təhsildə və ictimai həyatda daha açıq və balanslı təmsil olunması barədə fikir mübadiləsi aparılırdı.Tanrını məktəblərdən və dövlətdən uzaqlaşdırmaq əvəzinə, insanın qəlbində imanı gücləndirmək ekstremizmin ən yaxşı dərmanı ola bilər.
“ Tehsil365 “ xəbər verir ki, Şənbə günü günortadan sonra Leytonstone metro stansiyasının bilet zalında silahlı hücum edən şəxsə “Sən müsəlman deyilsən, qardaş” deyə qışqıran adam çoxlarımızın yaşamaq istədiyi Britaniya adına danışdı. Devid Kemeronun da etiraf etdiyi kimi, bu hadisə İslam Dövləti ilə sosial birlik, terror və İslam inancı arasındakı fərqlər barədə çoxlu müzakirələrə səbəb oldu. Parisdəki vəhşiliklərdən sonra müsəlmanlara qarşı hücumlar üç dəfə artdıqda, bu məsələ daha da önəmli oldu.
Son 100 ilin çox hissəsində Britaniyada ictimai həyatda din davamlı olaraq zəifləyib. Liberal demokratiyada inamın şəxsi məsələ olduğu, dövlət tədbirlərində – məsələn, Lordlar Palatasındakı Anglikan yepiskoplarının iştirakı və tacqoyma mərasimlərində göründüyü kimi – dini təzahürlərin məhdud olduğu düşünülürdü. Məktəblərdə xristian mərasimləri və İngiltərə kilsələrinin fiziki mövcudluğu bu şəxsi inamın yeganə görünən tərəfi sayılırdı.
Özlərini dindar hesab edənlərin sayı bir nəsil əvvəl hər üçdə iki ikən indi iki də birə enib və din özü də yenidən canlanır. Amma bu, 500 illik tarixə malik ənənəvi kilsənin dini deyil. Müxtəlif formalarda – İslam, xristian evangelizmi və bəzilərinin dediyi kimi döyüşkən dünyəvilik də daxil olmaqla – dövlət aparatından müstəqil olan, böyük kütlələri toplayan qiyamçı, populist dinlərdir. Xüsusilə miqrant icmaları üçün din çox vaxt evdən uzaqda qalan şəxsi kimlik nişanəsidir. Əksəriyyətin tolerantlığı azalanda isə bu, çaşdırıcı bir problemə çevrilir.
Britaniyanın ictimai həyatında din və inam komissiyası iki il ərzində həm ənənəvi, həm də yeni münasibətləri bir araya gətirə biləcək bir çərçivə yaratmağa çalışıb. “Fərqlə Yaşamaq” adlı hesabatı radikal olmasa da düşüncəlidir. Əksər hallarda inqilabdan çox uzlaşma yolunu seçir – yepiskopların yerinə Lordlar Palatasında müxtəlif dini liderlərin olması; tacqoyma mərasimlərində daha çox plüralizm; monarxın həm suveren, həm də qurulmuş kilsənin başçısı kimi qalması; inanc məktəblərinin şagirdlərinin yarısını digər mənşəli uşaqlardan qəbul etməsi; məktəb mərasimlərində dinin təmsil olunması əvəzinə daha ümumi dəyərlərin əks olunması. Bu tövsiyələr Daily Telegraph kimi bəzi nəşrlərin komissiyanı Britaniyanın xristian irsini məhv etməkdə ittiham etməsinə səbəb olub. Digərləri isə fərqliliyi qəbul etmək yerinə onu boğan, amma təhlükəsiz, lakin cansıxıcı bir razılıq vəziyyəti barədə xəbərdarlıq edir.
Din cəmiyyəti bir-birindən ayıran amil deyil, ictimai birliyi gücləndirən vasitə olmalıdır. Potensial təhlükə deyil, ekstremizmə qarşı bir peyvənd kimi qiymətləndirilməlidir.
Hesabatın əsas arqumenti dini savadlılıqdır. O, dini təhsilin (dini təlim deyil) milli proqram əsasında, məcburi fənn olaraq tədris olunmasını istəyir. Məqsəd uşaqları müxtəlif dinlərin ideyaları ilə tanış etmək, onlara tənqidi düşünmə bacarığı qazandırmaqdır. Uşaqlar həm də öz həmvətənləri ilə nəyi paylaşdıqlarını, nə ilə razılaşmadıqlarını daha yaxşı başa düşəcəklər. Fərqlilik qorxu doğurmamalı, əsas milli dəyər kimi hörmətlə qarşılanmalıdır.