Mirzə Ələkbər Sabir (Ələkbər Zeynalabdin oğlu Tahirzadə) — Azərbaycan ədəbiyyatında satirik poeziyanın görkəmli nümayəndəsi, ictimai xadim, filosof və müəllimdir.“Tehsil365” onun həyat və yaradıcılığını araşdıraraq oxuculara Mirzə Ələkbər Sabirin bənzərsiz sənət dünyasını təqdim edir:
Sabir 30 may 1862-ci ildə Şamaxıda anadan olub. Atası onun ruhani olmasını istədiyindən, o, dörd il mollaxanada təhsil alıb. 12 yaşında isə Seyid Əzimin təsis etdiyi yeni üsullu məktəbə daxil olub. Bu məktəb Sabirin şairlik istedadının formalaşmasında mühüm rol oynayıb.
Bir-iki il sonra məktəbdən ayrılan Sabir atasının dükanında işləməyə başlayıb, lakin atasının narazılığına baxmayaraq şeir yazmaqdan əl çəkməyib. 1885-ci ildə Orta Asiya və İrana səyahət edən şair burada tanınmış yazıçılarla görüşüb.
1887-ci ildə Şamaxıya qayıdan Sabir qohumu Büllurnisə xanımla ailə qurub. 9 övlad atası olan şair ailəsini dolandırmaq üçün sabun bişirib satmaqla məşğul olub. 1907-ci ildə o, sabun istehsalını dayandıraraq maarif və mətbuat sahəsində çalışmağa qərar verib. Şamaxıda müəllimlik etmiş, sentyabr ayında isə “Ümid” məktəbini təsis edib.
1910-cu ildə Bakıya köçən Sabir əvvəl “Zənbur” jurnalında, sonra “Günəş” və “Həqiqət” qəzetlərində çalışıb. Onun ən parlaq yaradıcılıq dövrü “Molla Nəsrəddin” jurnalında yazdığı satirik şeirlərlə bağlıdır. Şair həmçinin “Həyat”, “İrşad”, “Tazə Həyat” qəzetlərində və “Dəbistan”, “Rəhbər”, “Bəhlul” jurnallarında da çıxış edib.
Bədii yaradıcılığa uşaq yaşlarında başlayan Sabir, ilk şeirlərini Seyid Əzim Şirvaninin məktəbində yazıb. Əvvəlki əsərlərində sevgi və məhəbbət mövzuları üstünlük təşkil etsə də, zamanla ictimai problemlərə yönəlib.
Onun satirik üslubu tədricən formalaşıb. 1905-ci il inqilabı Sabirin yaradıcılığında dönüş nöqtəsi olub — əsərlərində ictimai məzmun, inqilabi-demokratik ideyalar güclənib.
Satirik şair kimi Sabir xalqı öz hüquqlarını dərk etməyə, birliyə və azadlıq uğrunda mübarizəyə çağırıb. O, mənfi tiplərin geriliyi, cahilliyi və zülmü ilə kəskin şəkildə mübarizə aparıb, zəhmətkeşlərin müdafiəçisi kimi çıxış edib.
Sabir ömrü boyu çoxsaylı satirik və lirik şeirlər, həmçinin maarifçi məqalələr yazıb. Onun əsərləri əsasən mətbuatda çap olunub. Ən məşhur kitabı “Hophopnamə” (1912) toplusudur. Bu kitabda şairin satirik şeirləri bir araya gətirilmişdir.Əsas əsərləri və şeirləri:Hophopnamə (satirik şeirlər toplusu),“Oxu, balam”,“Həqiqət nədir?”,“İnqilab və xalq”,“Xalq və mədəniyyət”,“Məktəb nədir?”,“Qaravəllilər”,“Əkinçi”,“Fəhlə”,“Nə üçün yaşayıram?”,“Molla Nəsrəddin” jurnalında çap olunan çoxsaylı satirik şeirlər.
Onun şeirlərində əsas mövzular — cəhalətə qarşı mübarizə, maarifçilik, sosial ədalət, xalqın hüquqlarının müdafiəsi və milli oyanışdır.
1910-cu ilin sonlarında Sabir ağır ciyər xəstəliyinə tutulub. 1911-ci ildə müalicə üçün Tiflisə gedərək Cəlil Məmmədquluzadənin evində qalıb. Həkimlərin əməliyyat təklifinə əvvəl razı olmasa da, sonradan xəstəliyin şiddətlənməsi səbəbindən qəbul edib. Lakin həkimlər artıq gec olduğunu bildirərək Şamaxıya qayıtmasını məsləhət görüblər.
12 iyul 1911-ci ildə Mirzə Ələkbər Sabir Şamaxıda vəfat edib və “Yeddi Güşə” qəbiristanlığında dəfn olunub.
Əkinçi
Əkinçi, dur, dur, əkin ək, yaz oldu,
Torpağın canlandı, qızdı, naz oldu.
Tök təri, biç ruzini, qəflət yeri yox,
Qol-qanad çal, çalış, bir az oldu.
…
Əkməsən, biçməsən, necə dolanarsan?
Qış gələr, ac qalarsan, usanarsan.
Kim çalışmaz, tənbəlliklə baş alıb
Dolanar, günün axırında utanarsan.
…
Əkin yerin bərəkətdir, ruzi gətirər,
Zəhmətinin bəhrəsini sənə yetirər.
Tənbəllik, səhlənkarlıq insanı
Bir gün açıq-aşkar zillətə yetirər.