Xəlil Rza Ulutürk Azərbaycanlı şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, filologiya elmləri doktoru Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan respublikasının xalq şairidir.“Tehsil365” onun həyat və yaradıcılığını araşdıraraq oxuculara Xəlil Rza Ulutürkün bənzərsiz sənət dünyasını təqdim edir:
Xəlil Rza Ulutürk 7 yaşında Salyan rayon 2 saylı orta məktəbdə təhsil almağa başlayıb. Məktəb illəri onun ədəbiyyata marağının və romantik yaradıcılıq meyllərinin formalaşdığı dövr olmuşdur. 1949-cu ildə Xəlil Rza Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olur. Universitet illərində ədəbiyyatşünas alim Cəfər Xəndan və şair Bəxtiyar Vahabzadə ilə tanışlıq onun şair kimi yetişməsinə böyük təsir göstərmişdir.
1954-cü ildə universiteti bitirən Xəlil Rza əmək fəaliyyətinə “Azərbaycan qadını” jurnalının redaksiyasında başlayır. Bu dövrdə çap etdiyi məqalə və şeirlər ictimaiyyətin diqqətini cəlb edir. İlk şeirlər kitabı olan “Bahar gəlir” də bu vaxt nəşr olunur.
1957-ci ildə şair Moskvaya M.Qorki adına Dünya Ədəbiyyatı İnstitutu nəzdindəki ikiillik Ali Ədəbiyyat kursuna göndərilir. Bu kurs onun gələcək yaradıcılıq həyatının formalaşmasına böyük təsir göstərir. 1959-cu ildə Bakıya qayıdan Xəlil Rza Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda aspirantura təhsilini davam etdirir.
Xəlil Rza Ulutürk Azərbaycan dilinin saflığını qorumaq üçün mübarizə aparmış, ruslaşdırma siyasətinə qarşı çıxmışdır. Bu səbəbdən onun ictimai-pedaqoji fəaliyyəti məhdudlaşdırılmış, “Birlik” cəmiyyətinin rayonlara təşkil etdiyi səfərlərdə iştirakına qadağa qoyulmuşdur. Daha sonra şair Azərbaycan Pedaqoji İnstitutundan uzaqlaşdırılır. Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutuna dəvət alsa da, onu hələ də “şübhəli şəxs” kimi təqib edirdilər.
1950-ci illərdə Xəlil Rza Ov ləqəbi ilə Sovet dönəmində baş verən ictimai-siyasi hadisələri əks etdirən bir sıra poemalar yazmışdır. Onun “Bahar gəlir”, “İlahi səs”, “Gözəl günlər”, “Mənim Xalqım” kimi əsərləri həm vətənpərvərlik, həm də azərbaycançılıq ideyasını güclü şəkildə əks etdirir. Şairin poeziyasında xalqın taleyi, torpaq sevgisi və milli mübarizə əsas mövzular kimi diqqəti cəlb edir.
1986-cı ildə Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərinə görə ona İncəsənət Xadimi fəxri adı verilmişdir. 1990-cı ildə SSRİ-nin dağılmaq ərəfəsində Xəlil Rza Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin əməkdaşları tərəfindən həbs edilmiş və Moskvaya göndərilmişdir. 9 oktyabr 1990-cı ildə Bakıya gətirilən şair bir aylıq məhkəmə prosesindən sonra azadlığa çıxır.
1991-ci ildə Xəlil Rza “Türk Milləti Mükafatı Laureatı” fəxri adına, 1992-ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının Xalq Şairi fəxri adına layiq görülür. Onun yaradıcılığında azərbaycançılıq ideyası və vətənpərvərlik əsas yer tutur. Xəlil Rza Ulutürk xalqın milli mübarizəsində göstərdiyi xidmətlərinə görə “İstiqlal” ordeni ilə təltif olunmuşdur.
1994-cü ildə şair vəfat etmiş və Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. Onun əsərləri bu gün də Azərbaycan poeziyasının zəngin irsi olaraq qalır.
Azadlıq
Azadlığı istəmirəm zərrə-zərrə, qram-qram!
Qolumdakı zəncirləri qıram gərək, qıram, qıram!
…
Azadlığı istəmirəm bir həb gibi, dərman gibi
İstəyirəm
SƏMA gibi,
GÜNƏŞ gibi,
CAHAN gibi!
…
Çəkil, çəkil, ey qəsbkar,
mən bu əsrin gur səsiyəm!
Gərək deyil sısqa bulaq,
Mən ümmanlar təşnəsiyəm!!!