Yazıçı–dramaturq, jurnalist və ictimai xadim Cəlil Məmmədquluzadə 10 fevral 1869-cu ildə Naxçıvanda anadan olmuşdur.“Tehsil365” onun həyat və yaradıcılığını araşdıraraq oxuculara Cəlil Məmmədquluzadəyə məxsus bənzərsiz sənət dünyasını təqdim edir.
İlk təhsilini mollaxanada, sonra isə Naxçıvan şəhər məktəbində almışdır. 7 iyun 1887-ci ildə Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmiş və bir müddət İrəvan quberniyasının kəndlərində müəllimlik etmişdir (1887–1897). Bu dövrdə onun ilk bədii əsərləri – “Çay dəstgahı” (1889) pyesi və “Danabaş kəndinin əhvalatları” (1894, nəşri – 1936) povesti yazılmışdır.
1895-ci ilin yayında Moskva və Sankt-Peterburqa səyahət edən Məmmədquluzadə həmin şəhərlərin mədəni həyatı ilə tanış olmuşdur. 1896-cı ildə ailə həyatı qurmuş, 1897-ci ildə qızı Münəvvər dünyaya gəlmiş, lakin həyat yoldaşı Həlimə xanımı itirmişdir.
1904-cü ildən Tiflisdə nəşr olunan “Şərqi-Rus” qəzetində çalışmış, burada jurnalist və yazıçı kimi püxtələşmişdir. İlk dəfə 1903-cü ildə yazdığı “Poçt qutusu” hekayəsi 1904-cü ildə həmin qəzetdə çap olunmuşdur. Həmin illərdə onun “Kişmiş oyunu”, L. Tolstoydan tərcümə etdiyi “Zəhmət, ölüm və naxoşluq” əsərləri dərc edilmişdir. Qəzetin bağlanmasından sonra Məmmədquluzadə həmkarları ilə birlikdə mətbəə alaraq ona “Qeyrət” adını vermişdir.
7 aprel 1906-cı ildə Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalının ilk sayı işıq üzü görmüşdür. Jurnal 1906–1918-ci illərdə Tiflisdə, 1920–1921-ci illərdə Təbrizdə, 1922–1931-ci illərdə isə Bakıda nəşr olunmuşdur. “Molla Nəsrəddin” satirik jurnalistika ənənələrinin əsasını qoyaraq Azərbaycan, Yaxın və Orta Şərqdə demokratik fikir hərəkatının öncüllərindən olmuşdur. Məmmədquluzadə bu jurnal vasitəsilə geniş şöhrət qazanmış, “mollanəsrəddinçilər” adlı böyük bir ədəbi məktəb formalaşdırmışdır.
1907-ci ildə o, Həmidə xanım Cavanşirlə ailə həyatı qurmuş, övladları Midhət və Ənvər dünyaya gəlmişdir.
Cəlil Məmmədquluzadə Azərbaycan ədəbiyyatına nəsr və dramaturgiya sahəsində yeniliklər gətirmiş, xüsusilə kiçik hekayə janrında bənzərsiz üslub yaratmışdır. Onun əsərləri yığcam forması və dərin ictimai məzmunu ilə seçilir. Yazıçının “Ölülər” komediyası, “Poçt qutusu”, “Usta Zeynal”, “İranda hürriyyət”, “Qurbanəli bəy” hekayələri, həmçinin “Anamın kitabı” (1919), “Danabaş kəndinin məktəbi” (1921), “Dəli yığıncağı” (1936, tamaşaya qoyuluşu – 1977) əsərləri Azərbaycan realizmi və satirasının şah nümunələridir.
O, eyni zamanda “Yeni yol” qəzetinin redaktoru, Ümumittifaq Yeni Əlifba Komitəsinin üzvü, Bakı Azad Tənqid-Təbliğ Teatrının təşkilatçılarından biri olmuşdur. Məqalələri ilə “Maarif və mədəniyyət”, “Yeni kənd”, “Şərq qadını” kimi mətbuat orqanlarında da fəaliyyət göstərmişdir.
Cəlil Məmmədquluzadə 4 yanvar 1932-ci ildə Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. Onun zəngin irsi bu gün də Azərbaycan ədəbi və ictimai fikrinin inkişafında mühüm rol oynayır.