Qədim Misir çöllərinin sükutu içində Nil çayının sahillərində bir sirr gizlənmişdi. Bu sirr nə daşdan tikilmiş ehram idi, nə də qızıldan hazırlanmış heykəl. Onun adı Papirus idi – bəşər tarixində yazının və mədəniyyətin dirçəlişinə yol açan möcüzəvi kəşf.
Papirusun tarixi təxminən eramızdan əvvəl 3-cü minilliyə qədər uzanır. Nil çayının suları boyunca yetişən papirus bitkisi yalnız təbiətin bir hədiyyəsi deyildi; o, insanların düşüncələrini, xatirələrini və inanclarını əbədiləşdirən bir vasitəyə çevrildi. Misirlilər bu bitkinin saplaqlarını kəsib, qat-qat düzərək, günəş altında qurudurdular. Nəticədə çevik, hamar və yazıya uyğun bir material alınırdı.
Papirusun üzərinə isə qədim Misir yazısı – heroqliflər həkk olunurdu. Hər bir işarə sadəcə bir simvol deyildi, həm də ilahi güc daşıyırdı. Yazıçılar, yəni “sədrablar” (scribes), xüsusi hazırlıq görür, illərlə təlim alaraq papirus üzərinə tarix, dini mətnlər, qanunlar və gündəlik həyat haqqında qeydlər salırdılar.
Papirus yalnız Misirdə deyil, bütün Aralıq dənizi dünyasında mədəniyyətin yayılmasına səbəb oldu. Yunan filosofları, Roma imperatorları və Şərq alimləri də bu kəşfdən faydalandılar. Bir vaxtlar papirus rulonları ilə dolu olan İsgəndəriyyə Kitabxanası, dünyanın ən böyük bilik xəzinəsinə çevrilmişdi.
Papirusun önəmi təkcə texnoloji deyildi. O, bəşəriyyətə xatırlamağı öyrətdi. Əgər daş yazılar əbədi səssizlikdə qalırdısa, papirus insana gündəlik həyatın, şeirlərin, məktubların, hətta iqtisadi əməliyyatların yaddaşını saxladı.
Zaman keçdi, papirusun yerini perqament və daha sonra kağız aldı. Amma bu qədim Nil hədiyyəsi həmişə yaddaşlarda qaldı. Çünki papirus – insanın düşüncəsini, xatirəsini və mədəniyyətini tarixə həkk edən ilk körpü idi.