Truva müharibəsi minillərdir insanlığın ən çox müzakirə olunan mövzularından biridir. Homer tərəfindən yazılmış “İlliada” əsərində müharibə geniş təsvir olunmuş, sonrakı əsrlərdə isə mifoloji və tarixi elementlərin qarışığı kimi qəbul edilmişdir.
“Tehsil365”in araşdırmasına görə, əsərin təqdim etdiyi hadisələr bəşər ədəbiyyatının şah əsərlərindən biri olsa da, tarixçilər üçün əsas sual bu müharibənin gerçəkdə baş verib-vermədiyidir.
Yunan mifologiyasına görə, Truva müharibəsinin səbəbi Troya şahzadəsi Parisin Sparta kralı Menelayın həyat yoldaşı Yelenanı qaçırması idi. Bu hadisə yunan tayfalarının böyük ittifaq yaratmasına və on il davam edən qanlı müharibəyə səbəb olmuşdur. Homerin təsvirinə əsasən, müharibə “Troya Atı” hiyləsi ilə sona çatmış və şəhər yandırılaraq məhv edilmişdir.
XIX əsrin sonunda alman arxeoloqu Heynrix Şlimann Qərbi Anadoluda, indiki Türkiyənin Çanaqqala bölgəsində qədim Troya şəhərinin qalıqlarını aşkara çıxardı. Onun qazıntıları nəticəsində Troya adlanan bir neçə mədəni təbəqə ortaya çıxdı. Bu isə göstərirdi ki, şəhər tarix boyu bir neçə dəfə dağıdılmış və yenidən qurulmuşdur. Arxeoloji tapıntılar göstərir ki, xüsusilə Troya VII təbəqəsi (təxminən e.ə. XII əsr) böyük bir dağıntıya məruz qalmışdır. Bu dağıntı Homerin təsvir etdiyi müharibə ilə uyğunluq təşkil edə bilər.
Troya VII dövrünə aid yanğın izləri və qala divarlarının dağılması güclü hücum və ya müharibə ehtimalını artırır. Arxeoloqlar orada çoxlu ox ucluqları, silah qalıqları və insan sümükləri aşkar etmişlər. E.ə. XII əsr, eyni zamanda “Dəniz xalqları”nın Anadoluda və Şərqi Aralıq dənizində böyük dağıntılar törətdiyi dövrə təsadüf edir. Bu da Troyanın yıxılmasını regional siyasi böhranla əlaqələndirir.
Homerin əsəri qəhrəmanlıq, tanrıların müdaxiləsi və mifoloji elementlərlə zəngindir. Lakin tarixçilər bu təsvirlərin simvolik xarakter daşıdığını düşünürlər. Gerçəkdə isə müharibənin əsas səbəbi Egey və Anadoludakı ticarət yollarına nəzarət uğrunda mübarizə ola bilərdi. Truva strateji mövqeyinə görə mühüm liman şəhəri idi və bu səbəbdən yunan tayfalarının diqqətini çəkmişdir.
Truva müharibəsinin tam mənada Homerin yazdığı şəkildə baş verdiyini söyləmək mümkün deyil. Lakin arxeoloji tapıntılar göstərir ki, e.ə. XII əsrdə Troyada böyük dağıntı və müharibə izləri mövcud olmuşdur. Beləliklə, Truva müharibəsi tarixi bir hadisənin mifoloji təsvirlərlə zənginləşdirilmiş forması kimi qəbul edilə bilər. Bu müharibə həm gerçək, həm də əfsanəvi xarakter daşıyır və tarix ilə mifologiyanın kəsişdiyi nadir hadisələrdən biridir.