Təhsil 365 - Logo Mobile

Kometaların kimyəvi tərkibi və planetar formalaşmadakı rolu

10604.09.2025 - 18:58
Kometaların kimyəvi tərkibi və planetar formalaşmadakı rolu

Kometalar Günəş Sisteminin ən qədim cisimlərindən biri hesab olunur və onların tərkibi planetar elmlərin araşdırılmasında mühüm mənbə rolunu oynayır. Adətən “pisliklər” və ya “sərbəst buz kütlələri” kimi təsvir edilən kometalar, əsasən buz, toz və müxtəlif üzvi və qeyri-üzvi kimyəvi birləşmələrdən ibarətdir. Onların tərkibində su buzları (H₂O), karbondioksid (CO₂), karbon monoksid (CO), metan (CH₄), ammonyak (NH₃) və müxtəlif üzvi molekullar, məsələn formaldehid və metanol kimi maddələr mövcuddur.

Tehsil365”in araşdırmasına görə, kometaların nüvəsi yuxarıda sadalanan maddələrdən ibarət möhkəm bir qarışıq kimi qəbul edilir, onun ətrafında isə Günəşə yaxınlaşdıqca sublimasiya nəticəsində yaranan qaz və tozdan ibarət koma formalaşır.

Kometaların kimyəvi tərkibi onların mənşəyi və formalaşması haqqında məlumat verir. Belə ki, kometalar əsasən Kuiper kəməri və Oort buludu kimi Soyuq Kənar bölgələrdən gəlir. Bu bölgələrdə temperatur çox aşağı olduğundan, ilkin maddələr, yəni buzlar və uçucu qazlar, Günəş Sisteminin formalaşmasının erkən dövründən demək olar ki, toxunulmamış qalır. Bu səbəbdən kometalar, planetlərin formalaşması zamanı mövcud olmuş ilkin maddələrin “fosil nümunələri” kimi qəbul edilir.

Planetar formalaşma prosesində kometaların rolu xüsusilə diqqətə layiqdir. Erkən Günəş Sistemində kometalar, asteroidlər və digər kiçik cisimlər planetlərin yaranmasında xammal rolunu oynayıb. Xüsusilə Yer və digər daxili planetlər üçün suyun gətirilməsində kometaların mühüm təsiri olduğu düşünülür. Kometaların uçucu maddələri, Yerə təsadüfi çarpışmalar nəticəsində, okeanların və atmosferin ilkin kimyəvi tərkibinin formalaşmasına kömək edib. Eyni zamanda, kometalar üzərindəki üzvi molekullar həyatın ilkin mərhələsində biokimyəvi reaksiya üçün xammal təmin edə bilər.

Müasir texnologiya sayəsində, xüsusən Rosetta və Deep Impact kimi kosmik missiyalar, kometaların nüvəsinə yaxınlaşaraq onların kimyəvi tərkibini dəqiq ölçməyə imkan verib. Bu tədqiqatlar göstərir ki, kometaların tərkibində yalnız sadə uçucu qazlar deyil, həm də mürəkkəb üzvi birləşmələr mövcuddur ki, bu da onların planetar kimya və həyatın başlanğıcı üçün əhəmiyyətini artırır.

Nəticə etibarilə, kometalar yalnız maraqlı astronomik cisimlər deyil, həm də Günəş Sisteminin ilkin kimyəvi tarixini anlamaqda və planetar formalaşmanın prosesini öyrənməkdə əvəzsiz rol oynayır. Onların tərkibi və uçucu maddələri planetlərin yaranmasında və həyatın başlanğıcında mühüm rol oynaya biləcək xammal mənbəyi kimi qiymətləndirilir.

Fatimə Quliyeva

Xəbər Lenti

Chora: Platonun məkan və formalar anlayışı07.09.2025 - 19:46
1918-ci ilin sentyabr hadisələri haqqında07.09.2025 - 19:40
Biometrik identitet sistemləri və etik risklər07.09.2025 - 19:36
Eidetik - fenomenologiyada təcrübənin mahiyyətini ifadə edən anlayış07.09.2025 - 19:30
Xaçmaz rayonunda narkomaniyaya qarşı sosial aksiya keçirilib07.09.2025 - 19:25
Tam ay tutulmasının sirri - qırmızı ay hadisəsi07.09.2025 - 19:10
Afrikada Mig-21 döyüş təyyarələrinin kütləvi istehsalı araşdırılır07.09.2025 - 19:00
Azərbaycan güləşçiləri III Türk Dövlətləri Universiadasında parlaq qələbə qazanıb07.09.2025 - 18:55
Qadağan olunmuş kitablar: azad sözün sınağı07.09.2025 - 18:48
Kitab oxumağın faydaları: zehni və ruhu qidalandıran səyahət07.09.2025 - 18:38
BMT qul ticarətinə dair qətnamə qəbul edib07.09.2025 - 18:32
İlk təyyarənin yaranma tarixi və inkişafı07.09.2025 - 18:25
Yuxu və reallıq: şüurun sirli dünyası07.09.2025 - 18:15
Kosmos səyahəti insan kök hüceyrələrinin yaşlanmasını sürətləndirir07.09.2025 - 18:10
Jane Austenin bacısı Cassandraya yazdığı nadir məktub satışa çıxarılacaq07.09.2025 - 18:00
Aporiya: çətinlik və ya çıxılmaz vəziyyətin məntiqi07.09.2025 - 17:53
Nyu-York Universiteti: təhsil və multikultural mühit07.09.2025 - 17:43
Bakıda “Böyük İpək Yolu” Beynəlxalq Konfransı keçirilib07.09.2025 - 17:42
Panpsixizm - hər şeyin şüur və ya ruhla dolu olduğunu iddia edən nəzəriyyə07.09.2025 - 17:32
Azərbaycan universitetləri beynəlxalq reytinqlərdə mövqelərini gücləndiriblər07.09.2025 - 17:32
Hagia Sophia: tarixin və memarlığın möcüzəsi07.09.2025 - 17:30
Eudaimoniya - Antik Yunan fəlsəfəsində xoşbəxtlik və həyatın mənası anlayışı07.09.2025 - 17:21
“4Sİ Akademiyası” çərçivəsində “Milli Proqram”a qeydiyyat davam edir07.09.2025 - 17:18
Alabama Universitetinin tarixi perspektivi07.09.2025 - 17:13
Yaradıcı azadlıq və etik sərhədlər07.09.2025 - 17:05
Sidneydə dəhşətli köpəkbalığı hücumu: Surfer ölüb07.09.2025 - 17:00
Azərbaycan ilə Yaponiya arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının ildönümü07.09.2025 - 17:00
Tələbələrin qrup layihələri və liderlik bacarıqları07.09.2025 - 17:00
Praktika proqramlarının karyeraya hazırlığı07.09.2025 - 16:53
Azərbaycan “Elmdə Qadın və Qızların Dünya Paytaxtı” elan olunub07.09.2025 - 16:49
Akademik araşdırmalara tələbələrin qatqısı07.09.2025 - 16:40
Kütləvi atıcıların məktəb qətllərinə obsesiyası artmaqdadır07.09.2025 - 16:40
Xarici və yerli poeziyanın fərqlilikləri və oxucuya təsiri07.09.2025 - 16:35
Dövlət proqramı çərçivəsində xaricdə təhsil almaq hüququ07.09.2025 - 16:25
2024–2025-ci tədris ilində 12 ali təhsil müəssisəsində akkreditasiya qiymətləndirilməsi aparılıb07.09.2025 - 16:19
Repetitor dəstəyi tələbələrin uğur şansını necə artırır?07.09.2025 - 16:12
Məktəblərdə altıncı siniflər şagird saxlamaqda çətinlik çəkir07.09.2025 - 16:07
Universitetlərdə tələbə mübadilə proqramlarına artan maraq07.09.2025 - 16:00
Bir misranın gücü: klassik poeziyada dərinliklər07.09.2025 - 15:55
Xarici kvalifikasiyaların tanınması ilə bağlı 2 mindən çox müraciətə baxılıb07.09.2025 - 15:52
Abituriyentlərin sual kitabçalarında ən çox rast gəlinən çətinliklər07.09.2025 - 15:48
Abituriyentlər üçün fənn seçimində ən çox buraxılan səhvlər07.09.2025 - 15:30
Təhsil Tələbə Krediti Fondundan 57 mindən çox tələbə yararlanıb07.09.2025 - 15:28
Şeir - ruhun əks-sədası: şeirsiz dünya mümkündürmü?07.09.2025 - 15:25
Kolleclərdə praktik dərslərin artırılması07.09.2025 - 15:19
Müasir şeirdə fəlsəfi çalarlar oxucuda dərin düşüncə oyadır07.09.2025 - 15:05
Tələbələr üçün rəqəmsal dizayn kurslarının yaradıcı imkanları07.09.2025 - 15:00
Şeir dili və musiqi: sözlərin ritmik sehri07.09.2025 - 14:55