XX əsrin ikinci yarısında meydana çıxan postmodern fəlsəfənin əsas istiqamətlərindən biri olan dekonstruksiya fransız filosofu Jak Derridanın adı ilə bağlıdır. Bu yanaşma mətnlərin yalnız görünən mənalarını deyil, onların daxilində gizlənmiş ziddiyyətləri, gizli strukturları və paradoksları üzə çıxarmağa çalışır. Dekonstruksiya ənənəvi mətn yozumlarını sarsıdan, sabit anlam anlayışını şübhə altına alan və hər bir mətnin çoxqatlı təbiətini ön plana çəkən üsuldur.
“Tehsil365”in araşdırmasına görə, Derrida mətnin sabit, dəyişməz bir məna daşıdığı fikrinə qarşı çıxırdı. Onun nəzərinə görə, hər bir mətn içində daşıdığı ifadələr və anlayışlar vasitəsilə özünü təkzib edir, başqa sözlə, məna daim ertələnir və tam aydın şəkildə ortaya çıxmır. Bu vəziyyət Derridanın məşhur “différance” (fərqlənmə və ertələnmə) anlayışı ilə ifadə olunur. Beləliklə, dekonstruksiya mətnin birbaşa oxunuşunu deyil, onun səssiz qalan tərəflərini, gizli məntiqini və daxili çatlarını üzə çıxarmağa yönəlir.
Strukturalizm mətnlərdə gizli strukturları aşkara çıxarmağa çalışırdı, lakin o, bu strukturların sabitliyinə inanırdı. Dekonstruksiya isə əksinə, hər bir strukturun öz daxilində dağılma potensialı daşıdığını göstərir. Derrida bildirirdi ki, hər bir mətn yalnız öz konteksti ilə yox, həm də başqa mətnlərlə əlaqə içində anlaşılır. Bu yanaşma “intertekstualitya” (mətnlərarası əlaqə) anlayışı ilə səsləşir.
Dekonstruksiya mətnlərin yalnız fəlsəfi və ya ədəbi əsərlərdə deyil, hüquqi sənədlərdə, siyasi nitqlərdə və gündəlik dil praktikasında da tətbiq oluna bilər. Məsələn, bir siyasi nitqdə işlədilən “azadlıq” anlayışı ilk baxışda müsbət məna kəsb etsə də, dekonstruktiv oxunuş göstərir ki, azadlıq anlayışı eyni zamanda məhdudiyyətlərin, sərhədlərin və güc münasibətlərinin gizli mövcudluğunu da ehtiva edir.
Dekonstruksiya fəlsəfəsi çox zaman tənqid olunub. Bəzi filosoflar bu yanaşmanı məna nihilizmi ilə ittiham ediblər. Onların fikrincə, əgər hər bir mətn sonsuz şəkildə şübhə altına alınıb təkrar oxunursa, onda sabit anlam tamamilə mümkünsüz olur. Lakin Derrida bu tənqidlərə cavab olaraq bildirirdi ki, dekonstruksiya mənanı inkar etmir, sadəcə onun çoxqatlılığını və qeyri-sabitliyini vurğulayır.
Dekonstruksiya mətnlərin səthi oxunuşunu dağıdan, gizli ziddiyyətlərini üzə çıxaran və ənənəvi təfsir metodlarına meydan oxuyan bir yanaşmadır. Derridanın ideyaları çağdaş fəlsəfədə, ədəbiyyat nəzəriyyəsində, mədəniyyətşünaslıqda və hətta hüquq elmlərində dərin iz buraxmışdır. Bu metod bizə göstərir ki, məna heç vaxt yekunlaşmır, daim yenidən qurulur və hər bir oxucu tərəfindən fərqli şəkildə təcrübə edilir.