İnsan qərarvermə prosesləri həm məntiqi analiz, həm də intuisiya kimi qeyri-məntiqi faktorlarla formalaşır. Gündəlik həyat və mürəkkəb vəziyyətlərdə insanlar həm rasional, həm də intuitiv üsullardan istifadə edirlər. Bu iki yanaşma qərarların sürəti, dəqiqliyi və nəticələrinin proqnozlaşdırıla bilməsi baxımından fərqlənir.
“Tehsil365”in araşdırmasına görə, intuisiya insanın təcrübə və biliklərinə əsaslanaraq şüuraltı şəkildə qərar verməsi prosesidir. Bu, tez-tez "altı hissi" və ya "qəlb hissi" kimi təsvir olunur. İntuisiya sürətli qərarlar verməyə imkan verir və vaxt məhdudiyyəti olduqda xüsusilə əhəmiyyətlidir. Təcrübəyə əsaslanaraq fərdin əvvəlki bilik və nümunələri avtomatik tətbiq etməsi intuisiya prosesinin əsas xüsusiyyətlərindən biridir. Çox vaxt intuisiya şüur səviyyəsində izah edilə bilmir və qərarların səbəbləri qeyri-müəyyən qalır.
Məntiqi qərarvermə isə riyazi və analitik üsullara əsaslanır. Bu, məlumatları toplamaq, alternativləri müqayisə etmək və nəticələrini qiymətləndirmək prosesidir. Məntiqi qərarlar rasional təhlil üzərində qurulur və subyektiv hisslərdən uzaqdır. Analitik üsullar eyni şərtlər daxilində oxşar nəticələr verir, lakin bu proses daha çox vaxt və resurs tələb edir. Məntiq mürəkkəb problemlərin həllində üstünlük təşkil edir.
Tədqiqatlar göstərir ki, optimal qərarvermə intuisiya və məntiqin birlikdə işləməsi ilə baş verir. Təcrübəli mütəxəssislər mürəkkəb vəziyyətlərdə intuisiya ilə ilkin qərar verib, sonra onu məntiqi analiz vasitəsilə təsdiqləyə bilirlər. Qeyri-müəyyən və sürətli qərar tələb edən hallarda intuisiya, detallı və dəqiq analiz tələb edən hallarda isə məntiq üstünlük təşkil edir.
Nevrologiya sahəsində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, beynin fərqli bölgələri bu iki qərarvermə prosesinə cavabdehdir. İntuisiya əsasən prefrontal korteks və limbik sistemin şüuraltı təcrübə ilə əlaqəli fəaliyyətinə bağlıdır. Məntiq isə lateral prefrontal korteks və analitik düşüncə ilə əlaqəli neyron şəbəkələr vasitəsilə işləyir.
Nəticə etibarilə, intuisiya və məntiq insan qərarverməsinin ayrılmaz hissələridir. Effektiv qərarvermə bu iki prosesin balanslı istifadəsi ilə mümkündür. Gündəlik həyatda sürətli qərarlar üçün intuisiya əvəzolunmazdır, mürəkkəb və strateji qərarlar üçün isə məntiqi analiz daha çox əhəmiyyət daşıyır. Hər iki yanaşma bir-birini tamamlayır və təcrübə ilə daha da güclənir.