İnsanlıq tarixi boyunca insan şüuru və fəaliyyətləri yalnız fərdi və sosial sahələrdə deyil, həm də planetar ölçüdə dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. XX əsrin əvvəllərində elmi düşüncədə yeni bir anlayış kimi ortaya çıxan noosfer konsepti, bu təsirlərin genişliyini və dərinliyini izah etməyə çalışır. Noosfer termini yunanca “nous” (ağıl, şüur) sözündən törəyərək, insan şüuru və mədəniyyətin yer üzündə yaratdığı kollektiv təsiri ifadə edir.
“Tehsil365”in araşdırmasına görə, rus alim Vladimir Vernadsky noosfer anlayışını elmi baxımdan formalaşdırmışdır. Onun fikrincə, Yer kürəsi üç əsas təbəqədən ibarətdir: litosfer (qayalar və torpaq), hidrosfer (su) və atmosfer (hava). İnsan fəaliyyəti bu təbii təbəqələr üzərində yeni bir qat – noosferi – yaratmağa başlamışdır. Vernadsky insan şüurunun, xüsusilə texnologiya, sənaye və elmi biliklərin yayılması ilə, biosferdə əhəmiyyətli dəyişikliklər meydana gətirdiyini vurğulamışdır. Onun nəzəriyyəsinə görə, noosfer, sadəcə təsadüfi bir hadisə deyil, bioloji və geoloji proseslərin davamı olaraq planetin inkişafında yeni mərhələdir.
Fransız teoloq və filosof Teilhard de Chardin isə noosfer anlayışını daha çox fəlsəfi və teoloji kontekstdə inkişaf etdirmişdir. Teilhard de Chardin, kosmosun təkamül prosesini ruhani və şüurlu bir inkişaf kimi görmüş və insan şüurunun bu təkamüldə mərkəzi rol oynadığını irəli sürmüşdür. Onun nəzəriyyəsində noosfer, yalnız məlumat və texnologiyanın yayılması ilə deyil, həm də insan ruhunun və mədəniyyətin planet miqyasında birləşməsi ilə formalaşır. Teilhard de Chardin insanlığın kollektiv şüurunun tədricən daha yüksək səviyyəyə – “Omega nöqtəsi” adlandırdığı kosmik bir yekun şüur səviyyəsinə çatacağını proqnozlaşdırmışdır.
Noosferin yaranması və inkişafı həm ekoloji, həm də sosial aspektlərdə əhəmiyyətli nəticələrə səbəb olur. İnsan fəaliyyəti ilə biosferdə baş verən dəyişikliklər, iqlim dəyişikliyi, texnoloji inqilablar və qlobal kommunikasiya şəbəkələri noosferin strukturunu və dinamikasını birbaşa təsir edir. Bu baxımdan, noosfer anlayışı həm elmi, həm də etik və mədəni aspektləri birləşdirərək, insanlıq üçün yeni idarəetmə və məsuliyyət prinsiplərini ortaya qoyur.
Nəticə olaraq, noosfer konsepti, insan şüuru və mədəniyyətin yalnız yer üzündə deyil, planetar ölçüdə sistemli və davamlı təsirini vurğulayır. Vernadsky və Teilhard de Chardin bu anlayışı fərqli baxışlarla irəli sürsələr də, ortaq fikir planetin gələcək inkişafında insan şüurunun və mədəniyyətin həlledici rol oynadığıdır. Noosfer, insanlığın yalnız təbiət üzərində deyil, həm də planetar şüur və mədəniyyət sahəsində məsuliyyətli iştirakını simvollaşdırır.