Niccolo Machiavelli (1469–1527) İtaliya Renessans dövrünün görkəmli siyasi filosoflarından biri kimi tanınır. Onun siyasi nəzəriyyəsinin mərkəzində virtu anlayışı dayanır. Latınca “virtus” sözündən gələn virtù, ənənəvi mənada “dəyanət, ləyaqət” mənasını daşısa da, Machiavellinin fəlsəfəsində daha geniş və praktik bir anlayışa çevrilmişdir.
“Tehsil365”in araşdırmasına görə, Virtu - Machiavelli üçün liderin və ya dövlət xadiminin bacarığı, cəsarəti, müdrikliyi və siyasi çevikliyi deməkdir. Bu anlayış yalnız etik və ya mənəvi xüsusiyyətləri əhatə etmir, həm də praktiki siyasi qabiliyyət və effektli idarəçilik bacarığını ifadə edir. Machiavelli bu mövzuda əsasən “Prens” (Il Principe) əsərində geniş izah verir.
Machiavelliyə görə, bir liderin uğuru virtu və fortuna (təsadüf, şans) arasında balansdan asılıdır. Virtu, liderin şansı öz xeyrinə çevirməsi və çətin situasiyalarda effektiv qərarlar verməsi qabiliyyətidir. Yəni, virtu yalnız doğuşdan gələn bacarıq deyil; həm də öyrənilən və inkişaf etdirilən praktik siyasi zəkadır.
Virtu anlayışının əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
1. Qətiyyət və Cəsarət: Lider çətin vəziyyətlərdə doğru və sərt qərarlar verə bilməlidir. Machiavelli lideri, həm qorxulan, həm də hörmət edilən bir fiqur kimi təsvir edir.
2. Praktik Hikmət: Yalnız etik prinsiplərə bağlı qalmadan, vəziyyətə uyğun siyasət yürütmək qabiliyyəti. Machiavelli üçün nəticə əhəmiyyətlidir; vasitələr isə məqsədə çatmaq üçün çevik olmalıdır.
3. Siyasi Çeviklik: Virtu sahibi lider, dəyişən şəraitə tez uyğunlaşa və düşmənlərini manipulyasiya edə bilən biridir.
4. Özünü İdarəetmə: Virtu, həm də şəxsi ehtirasların idarə olunması, qürur və qorxu arasında balansı saxlamaq bacarığıdır.
Müasir baxış bucağından, virtu anlayışı liderlik nəzəriyyəsində strateji düşüncə və adaptiv liderlik bacarıqları ilə paralellik göstərir. Machiavelli göstərir ki, liderin uğuru yalnız əxlaqi keyfiyyətlərdən deyil, həm də təcrübə, ağıllı siyasət və təşəbbüskarlıq qabiliyyətindən asılıdır.
Nəticə olaraq, virtu Machiavellinin fəlsəfəsində liderin effektivliyi və siyasi gücünü təmin edən mərkəzi anlayışdır. Bu, liderin şəxsiyyətindən, bacarığından və praktiki qərarvermə qabiliyyətindən irəli gəlir. Virtu olmadan, dövlət xadimi fortunanın dəyişkən şansına tabedici olur; virtù isə lideri tarixi şəraitin önünə çıxarır və onu uğurlu idarəçi edir.