Gürcüstan növbəti ildən dövlət ali təhsil müəssisələrinə xarici tələbələrin qəbuluna qadağa qoyacaq.
“Tehsil365” xəbər verir ki, Bu barədə ölkənin təhsil naziri Givi Mikanadze deyib.
Nazir əlavə edib ki, bu qadağa özəl universitetlərə şamil olunmur, onlar bu barədə qərarı könüllü şəkildə qəbul edə bilərlər.
Bəs görəsən Azərbaycan dövlət universitetlərində də xarici tələbələr üçün eyni qərar verilə bilərmi?
Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu barədə Sonxeber.az -a açıqlama verib:
"İlk növbədə qeyd edim ki, Gürcüstanın dövlət ali təhsil müəssisələrinə xarici tələbə qəbulunu dayandırmaq qərarı ali təhsilin strukturunda milli maraqları prioritetləşdirməyə yönəlmiş kəskin addımdır və bu addım ölkədə formalaşmış tələbə axınının dinamikasını dəyişəcək. Gürcüstan ali məktəblərində 2024/2025-ci tədris ilində 187,8 min tələbənin təhsil alması, onların 37,1 mininin — yəni ümumi kontingentin 20 faizindən çoxunun — xarici tələbələr olması sistemin daşıma qabiliyyətinin artıq həddə çatdığını göstərir. Bu göstərici son bir ildə 21 faiz artıb ki, bu da dövlət universitetlərinin resurslarının daha çox pulsuz və subsidiya hesabına təhsil alan yerli gənclərə yönəlməsini tələb edir. Gürcüstan təhsil nazirinin "dövlət universitetləri dövlətin maraqlarına xidmət etməlidir" fikri də anlayış olaraq ali təhsilin sosial missiyasını kommersiya maraqlarından üstün tutmağa hesablanıb. Belə modeldə dövlət infrastrukturu daha çox daxili tələbi ödəmək, özəl sektor isə bazar rəqabətinə uyğun şəkildə xarici tələbə cəlb etmək üçün stimullaşdırılır.
Qərarın müsbət tərəfləri ondan ibarət olacaq ki, dövlət maliyyələşdirilən universitetlərdə yerli tələbələrin qəbul imkanları genişlənir, təhsil haqlarının və subsidiya yükünün paylanması daha balanslı olur, eləcə də milli kadr hazırlığına fokus güclənir. Dövlət universitetləri ödənişli xarici tələbələrin yaratdığı maliyyə asılılığından qismən çıxaraq akademik strategiya və elmi fəaliyyətləri yenidən planlaşdırmaq imkanı əldə edir. Bir çox Şərqi Avropa ölkələrində – xüsusilə Polşa, Macarıstan və Baltik dövlətlərində – belə balanslaşdırıcı mexanizmlər tətbiq olunur ki, dövlət müəssisələri kütləvi şəkildə xariciləri qəbul etməklə tədrisin keyfiyyətini ikinci plana atmamalıdır. Gürcüstanın indi tətbiq etdiyi model bu tendensiyanın daha sərt versiyasıdır.
Mənfi tərəfdən isə belə addım ali təhsilin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinə təsir edə bilər. Xarici tələbələr ali təhsil sisteminə yalnız maliyyə deyil, həm də beynəlmiləlləşmə, akademik müxtəliflik, qlobal əməkdaşlıq və universitetlərin reytinq mövqeləri baxımından dəyər qatır. Dünya Bankının məlumatına görə, xarici tələbələrin hər bir ölkəyə töhfə etdiyi təhsil ixrac gəlirləri və əlavə iqtisadi effektlər ÜDM-in 0,5–1,2 faizinə qədər çata bilir. Gürcüstanda yalnız tibb istiqamətində təhsil alan xarici tələbələrin sektora illik töhfəsi 200 milyon ABŞ dollarını keçirdi. Bu bazarın dövlət sektorundan tam çıxarılması özəl universitetlərin yükünün artmasına, rəqabətin qeyri-bərabərləşməsinə və beynəlxalq görünürlüyün azalmasına səbəb ola bilər. Beləliklə, Gürcüstanın ali təhsil sistemi daxili tələbi qorumaq üçün beynəlxalq açıq təhsil modelindən daha çox milli qapalı modelə keçir.
Azərbaycan bu fonda daha fərqli strategiya yürüdür. "Təhsil haqqında" Qanunun 5-ci maddəsində ali təhsilin beynəlmiləlləşdirilməsi dövlət siyasətinin əsas istiqaməti kimi göstərilir və hər hansı məhdudlaşdırıcı norma yoxdur. Elm və Təhsil Nazirliyinin son illər formalaşdırdığı siyasət ölkənin təhsil ixracı potensialını artırmağa, ATİS sistemi vasitəsilə xarici tələbə cəlbini təkmilləşdirməyə, ikili diplom proqramlarını genişləndirməyə və universitetlərin qlobal reytinqlərdə mövqelərini yüksəltməyə yönəlib. Statistikada da bu prioritetin nəticələri görünür: son 5 ildə xarici tələbələrin sayı 2,5 dəfə artaraq 16–17 min nəfərə çatıb, 2027-ci il üçün proqnoz 25 min nəfərdir və bu artım yerli tələbələrin qəbul imkanlarını məhdudlaşdırmır, çünki Azərbaycanın demoqrafik strukturu Gürcüstandakı kimi daralma mərhələsində deyil. Üstəlik, xarici tələbələr Azərbaycan universitetləri üçün ciddi maliyyə mənbəyidir — bir çox dövlət universitetlərində ümumi büdcənin 20–40 faizi məhz beynəlxalq tələbə axını hesabına formalaşır. Müqayisə göstərir ki, Gürcüstanın qərarı daha çox daxili sıxlığı azaltmağa və milli ehtiyacları prioritetləşdirməyə yönəlmiş lokal addımdır, Azərbaycan isə regional təhsil mərkəzi olmaq strategiyasını davam etdirir. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu istiqamətdə gördüyü işlər — akkreditasiyanın beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması, təhsil ixracının genişləndirilməsi, universitet diplomlarının tanınmasının artırılması, ikili proqramların açılması — müsbət və strateji baxımdan düzgün addımlardır və hazırkı regional rəqabət kontekstində Azərbaycan üçün daha səmərəli model yaradır.
Hesab edirəm ki, Azərbaycanın xarici tələbə qəbulunu məhdudlaşdırması nə iqtisadi baxımdan məqsədəuyğundur, nə də qanunvericiliyin ruhuna uyğundur. Əksinə, innovativ və açıq sistemin gücləndirilməsi, universitetlərin maliyyə müstəqilliyini və beynəlxalq mövqelərini möhkəmləndirmək üçün bu istiqamətdə addımlar daha da genişləndirilir. Azərbaycanda dəyişməsi lazım olan əsas məsələ qəbul mexanizmlərinin şəffaflığının artırılması, infrastrukturun gücləndirilməsi və rəqabətə əsaslanan keyfiyyət modelinin daha güclü tətbiqidir. Gürcüstanın addımı isə Azərbaycan üçün xəbərdarlıq deyil, daha çox regionda ali təhsil modellərinin fərqli istiqamətlərdə formalaşmasının göstəricisidir"