Azərbaycanda boşanma halları əvvəlki dövrlərlə müqayisədə rekord səviyyəyə yüksəlib.
“Tehsil365”ə açıqlama verən sosioloq Üzeyir Şəfiyev bildirib ki, hazırda Azərbaycanda boşanma statistikası tarixdə görünməmiş səviyyəyə çatıb. Onun sözlərinə görə, nə sovet dövründə, nə də ondan əvvəlki illərdə boşanmalar bu həddə olmayıb.
Üzeyir Şəfiyev qeyd edib ki, Azərbaycan cəmiyyəti qlobal dünyaya və açıq cəmiyyət modelinə inteqrasiya etdikcə, xarici ölkələrlə təmasların artması, oradakı həyat tərzi, seriallar və filmlər cəmiyyətin düşüncəsinə ciddi təsir göstərməyə başlayıb. Bu prosesin nəticəsində cəmiyyətdə düşüncə transformasiyası baş verir.
Sosioloqun sözlərinə görə, artıq köhnə arxetiplər və stereotiplər funksionallığını itirir, onların yerini daha liberal dəyərlər tutur. Bu isə insanlarda egoist, bənlik və hedonist — yəni zövqə düşkün — həyat tərzinə meyli artırır. Cəmiyyətin fərd və ailə üzərindəki dominantlığı zəiflədikcə insanlar daha egosentrik qərarlar verməyə başlayırlar və boşanmalar da bu qərarlardan biridir.
Üzeyir Şəfiyev bildirib ki, əvvəllər boşanan insanlar cəmiyyət tərəfindən ciddi şəkildə qınanırdı, boşanmış qadın və kişilərə qarşı stiqmatik və ön yargılı yanaşma mövcud idi. Hazırda bu sosial qınaq zəifləyib və gücünü itirib. Bu da insanların boşanma qərarını daha rahat verməsinə səbəb olur.
O, həmçinin vurğulayıb ki, sosial şəbəkələrin və smart texnologiyaların yayılması fonunda xəyanət hallarının üzə çıxması və ifşa olunması boşanmaların artmasına təsir göstərir. Texnoloji vasitələr həm xəyanətlərin aşkara çıxmasını sürətləndirib, həm də ailə dəyərlərinə mənfi təsir edib.
Sosioloq mediada və sosial şəbəkələrdə məşhur şəxslərin boşanmanı açıq şəkildə təşviq etməsinin də bu prosesə təsirsiz ötüşmədiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, bəzi tanınmış şəxslərin “boşandıqdan sonra daha gözəl və xoşbəxt oldum” kimi açıqlamaları, eləcə də sosial şəbəkələrdə paylaşılan boşanma məclisləri ailə dəyərlərini zəiflədir və boşanmaları sürətləndirir.
Üzeyir Şəfiyev qeyd edib ki, boşanmış ailələrdə böyüyən uşaqların gələcəkdə özlərinin də boşanmış ailə qurmaq riski daha yüksəkdir. Çünki bu uşaqlar valideynlərindən mənfi ailə modeli miras alırlar.
Sosioloqun sözlərinə görə, Azərbaycanda boşanmalarla bağlı iki yeni və ciddi tendensiya müşahidə olunur. Birincisi, əvvəllər az rast gəlinən uşaqlı ailələrdə boşanmaların artmasıdır. O bildirib ki, bu, insanların ailə və valideyn məsuliyyətindən imtina etməsi və egoist düşüncənin güclənməsi ilə bağlıdır.
İkinci tendensiya isə Azərbaycan üçün xarakterik olmayan “boz boşanma” — yəni 50 yaşdan yuxarı insanlar arasında boşanmaların artmasıdır. Üzeyir Şəfiyev qeyd edib ki, 2024-cü ildə qeydə alınan 29 508 boşanmanın 7 mindən çoxu məhz 50 yaşdan yuxarı şəxslər arasında baş verib və bu, ciddi narahatlıq doğurur.
O əlavə edib ki, boşanmaların səbəbləri sırasında reproduktiv sağlamlıq problemləri, valideynlərdən birinin və ya hər ikisinin asılılıq yaradan maddələrdən istifadə etməsi də yer alır. Eyni zamanda qadınların iqtisadi müstəqilliyinin artması da boşanmalara təsir göstərən amillərdəndir. Onun sözlərinə görə, hazırda ölkədə qadın məşğulluğu təxminən 47 faiz təşkil edir və bəzi qadınlar iqtisadi cəhətdən təmin olunduqları üçün konservativ düşüncəli kişilərə dözmək istəmirlər.
Üzeyir Şəfiyev hesab edir ki, müvafiq qurumlar, xüsusilə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və yerli icra strukturları münaqişəli ailələrin qeydə alınması mexanizmi yaratmalı və bu ailələrlə sosial-psixoloji iş aparmalıdır. Məqsəd boşanma həddinə çatmadan problemin qarşısını almaqdır.
O, ailələrlə işləyən sosial işçilərin və ailə psixoloqlarının sertifikatlaşdırılması və lisenziyalaşdırılmasının vacibliyini də vurğulayıb. Sosioloqun fikrincə, media qurumları da ailə dəyərlərinə hörmətlə yanaşmalı, boşanmanı deyil, nümunəvi ailələri təbliğ etməlidir.
Açıqlamaya görə Azərbaycanda boşanmaların əsas səbəbləri:
Cəmiyyətdə düşüncə transformasiyası və liberal dəyərlərin yayılması
Sosial qınağın və stiqmanın zəifləməsi
Egoist və egosentrik qərarların artması
Sosial şəbəkələr və smart texnologiyalar fonunda xəyanətlərin üzə çıxması
Media və tanınmış şəxslər tərəfindən boşanmanın təşviqi
Boşanmış ailələrdə böyüyən uşaqların mənfi ailə modeli görməsi
Uşaqlı ailələrdə boşanmaların artması
50 yaşdan yuxarı şəxslər arasında “boz boşanma” tendensiyası
Reproduktiv sağlamlıq problemləri
Asılılıq yaradan maddələrdən istifadə
Qadınların iqtisadi müstəqilliyinin artması və konservativ münasibətlərə dözümsüzlük