İllər əvvəl Azərbaycanda ümumi orta təhsil 10 illik idi. Həmin dövrdə də kifayət qədər savadlı və cəmiyyət üçün yararlı insanlar formalaşırdı. Sonradan təhsilin 11 illik olması tətbiq olunsa da, bu dəyişiklik keyfiyyət baxımından gözlənilən müsbət effekti vermədi.
Bəs, bu səbəbdən məktəblərdə təhsil yenidən 10 illik ola bilərmi?
“Tehsil365” xəbər verie ki, bu barədə KONKRET.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Elmin Nuri bildirib ki, təhsilin 10, 11 və ya 12 il olması həlledici məsələ deyil.
Ekspertin sözlərinə görə, əsas diqqət tədrisin müddətinə yox, ümumi təhsil proqramının məzmununa və məqsədinə yönəldilməlidir:
“Açığı, tədris prosesinin 11 və ya 12 il olması prinsipial məsələ deyil. Burada əsas olan proqramdır. Bir insan 5 yaşından 18 yaşına qədər təhsil müəssisəsində şəxsiyyət kimi formalaşmalıdır. Məktəbin kurikulumu və təhsil strategiyası məhz buna xidmət etməlidir”.
Elmin Nuri qeyd edib ki, təhsil üçün müəyyən hədəflər və proqramlar hazırlanır, sonra bu proqramlar siniflər üzrə bölünür:
“Bu proqram 10 ilə də sığıdırıla bilər, 11 ilə də. Hətta ola bilər ki, heç biri ilə effektiv nəticə verməsin. Əsas məsələ proqramın düzgün çərçivələnməsi, siniflər üzrə balanslı bölünməsi və şagirdin şəxsiyyət kimi formalaşma mərhələlərində durğunluq yaratmamasıdır”.
Ekspert xatırladıb ki, həm sovet pedaqogikasında, həm də daha əvvəl Avropa təhsil modellərində bu proqramlar 10 ilə sığdırılırdı. Sonradan isə 11 və daha sonra 12 illik təhsil modelinə keçid baş verdi:
“Hazırda dünyada 12 illik təhsil modelindən danışılır. Bu, əslində proqramın genişləndirilməsi deməkdir. Dünya dəyişir, süni intellekt dövrü gəlir. İnsan təkcə informasiya almır, eyni zamanda onu formalaşdıran mexanizmlər də inkişaf edir. Bu mexanizmlər proqrama daxil edildikcə dərs yükü ağırlaşır”.
Elmin Nuri vurğulayıb ki, Azərbaycanda dərs yükünün ağırlığı ilə bağlı müzakirələrin əsas səbəbi də məhz proqramın həddən artıq yüklənməsidir:
“Yüklənmiş proqram heç vaxt effektiv nəticə vermir. Məncə, artıq 11 illik təhsil mövcud proqramı 21-ci əsrin standartlarına uyğun şəkildə daşıya bilmir. Nəticədə ağır dərs yükü yaranır”.
Ekspert əlavə edib ki, faktiki olaraq Azərbaycanda 12 illik təhsil artıq mövcuddur:
“Rəsmi olmasa da, məktəbəqədər hazırlıq qrupları var. Ora gedən uşaq faktiki olaraq 12 il təhsil almış olur. Ona görə də əsas məsələ illərin sayını azaltmaq və ya artırmaq yox, təhsil proqramını yenidən düşünmək və optimallaşdırmaqdır”.
Sonda Elmin Nuri qeyd edib ki, proqram elə hazırlanmalıdır ki, həm əvvəlki kimi effektiv olsun, həm də şagirdlər üçün həddindən artıq yüklənmə yaratmasın.