Bu gün təhsil, ailə və cəmiyyət üçün prioritet məsələlərdən biri də uşaqların virtual aləmdə müdafiəsidir. İnternetdən istifadə uşaqlara böyük imkanlar yaratmaqla yanaşı, həm də müəyyən risklər doğurur. Bu səbəbdən uşaqların müdafiəsi həm texniki, həm də maarifləndirici yanaşma tələb edir.
İnternet istifadəsi zamanı uşaqlar müxtəlif təhlükələrlə qarşılaşırlar. Bu təhlükələri – zərərli məzmun kontekstində yaşa uyğun olmayan görüntü və videolarla qarşılaşma, kiberzorakılıq çərçivəsində təhdid, təhqir və bullinq xarakterli davranışlara məruz qalma, şəxsi məlumatların oğurlanması və ya icazəsiz istifadəsi, eləcə də ekran asılılığı nəticəsində uşaqların psixoloji və sosial inkişafına mənfi təsir göstərən hallar kimi xarakterizə edə bilərik. Bəs bu təhlükələrdən müdafiə yolları hansılardır?
‘‘Tehsil365’’ bildirir ki, mövzu ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Təhsil Cəmiyyətinin İdarə Heyətinin sədri Murad Ağalarov açıqlamasında bildirib ki, ilk növbədə, valideynlər öz övladları ilə səmimi və etibarlı ünsiyyət yaratmalı, uşaqların internetdən istifadəsi üçün konkret qaydalar müəyyənləşdirməlidirlər. Yaşa uyğun nəzarət alətlərindən istifadə etməli, eyni zamanda, uşaqlara şəxsi məlumatların qorunmasının əhəmiyyəti, bu məlumatların onlayn mühitdə paylaşılmasının mümkün riskləri və nəticələri barədə aydın izahlar verməlidirlər.
Onun sözlərinə görə, təhsil mühitində müdafiə mexanizminin qurulmasında birinci növbədə müəllim və valideynlərin birgə əməkdaşlığı çox vacibdir. Valideynlərin rəqəmsal mühit barədə məlumatlandırılması və məktəblə daim ünsiyyətdə olması uşaqların davranışlarının daha effektiv müşahidəsinə imkan yaradır. Təhsil müəssisələrində rəqəmsal savadlılıq dərsləri şagirdlərin internetdən təhlükəsiz və düzgün istifadə bacarıqlarının formalaşdırılmasında müsbət rol oynaya bilər. Belə ki, bu dərslər vasitəsilə şagirdlər şəxsi məlumatlarının qorunması, dezinformasiyaların aşkar edilməsi və onlayn ünsiyyətdə etik normalar barədə biliklər əldə edə bilərlər. Təhsil mühitində psixoloji təhlükəsizliyə ciddi təhdid yaradan faktorlardan biri də kiberzorakılıqdır. Bu səbəbdən məktəblərdə kiberzorakılığa qarşı aydın və şəffaf qaydaların müəyyən edilməsi zəruridir. Effektiv mexanizmlər yalnız cəza tədbirlərini deyil, həm də profilaktik yanaşmaları əhatə etməlidir. Psixoloq və sosial pedaqoqların iştirakı ilə yaradılan dəstək mexanizmləri, anonim müraciət kanalları və maarifləndirici tədbirlər məktəb mühitində etimad və təhlükəsizlik hissinin gücləndirilməsinə mühüm töhfə verəcək.
Murad Ağalarov əlavə edib ki, ailə və təhsil mühitində görülən tədbirlərlə yanaşı, uşaqların virtual aləmdə müdafiəsi dövlət və ictimai səviyyədə də ciddi və sistemli yanaşma tələb edir. Bu problem təkcə fərdi təhlükəsizlik məsələsi deyil, cəmiyyətin gələcək inkişafına birbaşa təsir göstərən strateji çağırışdır. Dövlət səviyyəsində uşaqların onlayn hüquqlarını qoruyan qanunvericiliyin gücləndirilməsi, şəxsi məlumatların mühafizəsi və kiberzorakılıq hallarına qarşı aydın hüquqi mexanizmlərin tətbiqi prioritetlərdəndir. Paralel olaraq, ictimai maarifləndirici kampaniyalar vasitəsilə təhlükəsiz internet istifadəsi haqqında məlumatlar ictimaiyyət arasında təbliğ edilməlidir. Beləliklə, maarifləndirmə və hüquqi tənzimləmə uşaqlar üçün daha təhlükəsiz rəqəmsal mühitin formalaşmasına imkan yaradır.
“Nəticə olaraq qeyd etmək istərdim ki, uşaqların virtual aləmdə təhlükəsizliyinin təmin edilməsi yalnız məhdudlaşdırıcı qadağalar və texniki nəzarət mexanizmləri ilə mümkün deyil. Bu proses daha çox maarifləndirməyə əsaslanan, qarşılıqlı etimad mühitində formalaşan ailə, təhsil müəssisələri və müvafiq dövlət qurumlarının birgə məsuliyyətini ehtiva edən kompleks yanaşma tələb edir. Uşaqların rəqəmsal mühitdə qarşılaşdıqları riskləri dərk etməsi, təhlükəsiz davranış bacarıqlarını mənimsəməsi güclü və dayanıqlı qoruma mexanizminin əsasını təşkil edir. Bu baxımdan, uşaq təhlükəsizliyi real həyatda olduğu kimi, rəqəmsal məkanda da yalnız fərdi deyil, ümumi ictimai məsuliyyət kimi qəbul edilməli və sistemli şəkildə qorunmalıdır”,-deyə o bildirib.