Bu gün görkəmli uşaq yazıçısı, ədəbiyyatşünas və tərcüməçi Mikayıl Rzaquluzadənin anadan olmasının 120 illiyi tamam olur. 1905-ci il martın 17-də Bakıda doğulan Rzaquluzadə ömrünü Azərbaycan ədəbiyyatına, xüsusilə də uşaq ədəbiyyatına həsr etmiş görkəmli ziyalılardan biri olub.
Zəngin Təhsil və Peşə Yolu
O, təhsilinə "Mədrəsəyi-nur" məktəbində başlayıb, daha sonra Bakı Ticarət Məktəbi və Birinci Azərbaycan Ali Pedaqoji İnstitutunda davam etdirib. Əmək fəaliyyətinə kitabxanaçı, jurnalist və müəllim kimi başlayan Rzaquluzadə, Moskvada Pedaqoji Psixologiya-Pedologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutunda aspirantura təhsili alıb.
O, Azərbaycan ədəbiyyatına müəllim, tədqiqatçı, tərcüməçi və redaktor kimi mühüm töhfələr verib. Müxtəlif dövrlərdə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında, "Azərbaycan" jurnalında, "İnqilab və mədəniyyət" jurnalında və "Gənclik" nəşriyyatında çalışıb.
Uşaq Ədəbiyyatına Böyük Töhfə
Mikayıl Rzaquluzadə 1923-cü ildən ədəbi fəaliyyətə başlayıb. Onun ilk şeiri "Müəllim" adlanır və Abdulla Şaiq haqqında yazılmış kitabçada dərc edilib. 1945-ci ildən sonra bütün yaradıcılığını uşaq ədəbiyyatına həsr edən yazıçı "Qaranquş yuvası", "Sirli saz", "Qu gölü", "Baharın elçiləri" kimi kitabları ilə yadda qalıb.
O, həmçinin dünya və keçmiş SSRİ xalqlarının klassik ədəbiyyat nümunələrini Azərbaycan dilinə tərcümə edib. Onun tərcümələri arasında Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" əsəri, R.Kiplinqin "Mauqli", A.Dümanın "Üç muşketyor", C.Sviftin "Qulliverin səyahəti", L.Tolstoyun "Dirilmə" və İ.S.Turgenevin "Atalar və oğullar" əsərləri var.
Ədəbi İrsi və Xatirəsi
Görkəmli yazıçı 1984-cü il noyabrın 10-da Bakıda vəfat edib. O, Azərbaycan ədəbiyyatına verdiyi töhfələrə görə iki medal, üç dəfə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı və bir çox fəxri diplomlarla təltif edilib. Onun adı Bakı küçələrindən birinə verilib.
Bu gün Mikayıl Rzaquluzadənin zəngin irsi Azərbaycan ədəbiyyatında və uşaq ədəbiyyatı sahəsində mühüm yer tutur. Onun əsərləri yeni nəsillərin mənəvi və əxlaqi tərbiyəsinə böyük töhfə verməyə davam edir.
Mikayıl Rzaqluzadənin şeirlərindən bir neçəsini təqdim edirik:
Səhər torumu dənizə atdım.
Dənizin qaranlıq dibindən əcaib şəkillərdə, əcaib gözəllikdə şeylər çıxartdım, – bəziləri təbəssüm
kimi işıq saçır, bəziləri göz yaşları kimi parlayır, bəziləri gəlin yanaqları kimi cilvələnirdi.
Mən evə qayıtdıqda, sevgilim bağçada oturub bikarçılıqdan çiçəyin ləçəklərini yolub tökürdü.
Bir an duruxdum, sonra dənizdən çıxardığım bütün şeyləri onun ayaqları altına səpdim.
O, mənə baxıb dedi:
– Nə qəribə şeylərdir! Bilmirəm bunlar nəyə gərəkdir.
Mən utanıb boynumu bükdüm və düşündüm: «Bunlar üçün mən vuruşmamışam, bunları
bazardan almamışam, deməli, bu hədiyyə ona gərək deyil
Bütün gecə mən bunları küçəyə tulladım.
Səhər yolçular gəldilər; onları yığıb uzaq-uzaq yerlərə apardılar.
****
Sevgilim, bir gün vardı ki, sənin şairin böyük bir dastan gəmisini suya salmağa hazırlaşırdı.
Əfsus, mən ehtiyatsız oldum və həmin gəmi sənin ayaqlarındakı xalxallara toxunub tələf oldu.
O parçalanıb min nəğməyə çevrildi və sənin ayaqların altına səpələndi.
Onun keçmiş savaş dastanlarından ibarət olan bütün yükü dalğaların arasına səpələndi, göz
yaşlarında islanıb tələf oldu.
Sən bu itkimin əvəzini verməlisən, sevgilim.
Əgər mənim öləndən sonra əbədi şöhrət qazanmaq haqqım itibsə, – mənə sağ ikən ölümsüzlük
bəxş elə.
Mən nə itkimə yas saxlayaram, nə də səni təqsirkar bilərəm!