Təhsil eksperti Əmrah Həsənli müasir dövrdə ənənəvi məktəb anlayışının yeganə öyrənmə məkanı funksiyasını itirdiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, onlayn platformalar, açıq məzmun bankları və texnologiyalar istənilən yaşda və yerdə keyfiyyətli bilik əldə etməyi mümkün edir.”Tehsil365”ə müsahibəsində ekspert mövzuyla bağlı öz fikirlərini bölüşdü:
Müasir dünyada ənənəvi məktəb sistemindən fərqli olaraq, insanların yeni bilik və bacarıqları necə və harada öyrəndiklərini müşahidə edirsiniz? Sizcə, təhsil almağın “məkanı” və “forması” necə dəyişir?
—"Müasir təhsil mühiti o qədər sürətlə dəyişir ki, ənənəvi məktəb anlayışı artıq “yeganə öyrənmə məkanı” funksiyasını itirib. Əvvəllər bilik əldə etmək üçün mütləq bir ünvan – məktəb, universitet və ya kitabxana lazım idisə, bu gün informasiya texnologiyaları, onlayn təhsil platformaları və açıq məzmun bankları həmin sərhədləri tamamilə aradan qaldırıb. İstər 15 yaşlı bir məktəbli, istərsə də 50 yaşlı bir peşəkar dünyanın istənilən nöqtəsindən nüfuzlu universitetlərin dərslərinə qoşula bilir. Bu, həm coğrafi, həm maliyyə, həm də vaxt baxımından bərabərləşdirici bir prosesdir. Ən önəmlisi isə təhsilin forması dəyişib – passiv dinləmə yerini interaktiv iştirak, müzakirə, layihə əsaslı iş və fərdi təcrübə ilə öyrənmə trendinə verib. Məsələn, bir gəncin Google və ya Harvard onlayn kursundan aldığı sertifikatla öz ölkəsində işə qəbul olunması, təhsilin məkansızlaşmasının real nümunəsidir.”
İnsanların ömürlük öyrənmə prosesinə daxil olması üçün təhsil necə daha maraqlı və əlçatan hala gətirilə bilər? Həyatın müxtəlif mərhələlərində fərqli təhsil yollarının rolu nədir?
— “Ömürlük öyrənmə məsələsinə gəldikdə, burada iki əsas amil önə çıxır – maraq və əlçatanlıq. Maraqlılıq o zaman yaranır ki, təhsil mövzusu real həyatla əlaqələndirilir. Əgər insan öyrəndiyi biliklərin dərhal gündəlik həyatında və ya iş mühitində tətbiqini görə bilirsə, motivasiya qat-qat artır. Əlçatanlıq isə yalnız qiymət məsələsi deyil; vaxtın optimallaşdırılması, texnoloji vasitələrin sadəliyi, məzmunun anlaşıqlı təqdimatı da buraya daxildir. Təhsilin həyat mərhələlərinə görə fərqli formatlarda olması isə zərurətdir: uşaqlıqda – təməl bilik və bacarıqlar; gənclikdə – istiqamət və ixtisaslaşma; yetkin yaşda – dəyişən iqtisadi və texnoloji mühitə uyğun yenidən öyrənmə. Artıq beynəlxalq şirkətlər əməkdaşlarının 40-50 yaşdan sonra yenidən təhsil almağını dəstəkləyir, çünki biliklər sürətlə köhnəlir.”
Gənclərin yalnız məktəb dərslərindən kənar, fərqli təcrübə və biliklər qazanmaları onların gələcək karyerasına və şəxsi inkişafına necə təsir edir? Real həyat nümunələri və uğurlu təcrübələr haqqında nə deyə bilərsiniz?
—”Məktəb dərslərindən kənar təcrübələr bəzən gənclərin gələcəyinə akademik nailiyyətlərdən daha çox təsir göstərir. Könüllülük fəaliyyəti, startap layihələri, xarici təcrübə proqramları və sosial təşəbbüslər gənclərə komanda işi, liderlik, ünsiyyət, adaptasiya və problem həll etmə kimi XXI əsr bacarıqları qazandırır. Azərbaycanda belə nümunələr kifayət qədər çoxdur — məsələn, tələbəlik dövründə beynəlxalq tələbə təşkilatlarında fəaliyyət göstərmiş gənclərin sonradan həm yerli, həm də xarici şirkətlərdə yüksək vəzifələrə yüksəlməsi, yaxud kənd məktəbində oxuyub xaricdə texnologiya sahəsində uğur qazanmış gənclər kimi. Bu təcrübələr gənci yalnız peşəkar baxımdan deyil, həm də sosial və mədəni sahədə zənginləşdirir.”
Azərbaycanda formal və qeyri-formal təhsilin inteqrasiyası və inkişafı üçün hansı addımlar atılmalıdır?
— “Azərbaycanda formal və qeyri-formal təhsilin inteqrasiyası hələ tam formalaşmayıb, amma potensial böyükdür. Formal təhsil əsas nəzəri bazanı və diplomu təmin edir, qeyri-formal təhsil isə praktiki bacarıqları inkişaf etdirir. Bu ikisini birləşdirmək üçün məktəblərdə layihə əsaslı öyrənmə modellərinin tətbiqi, universitetlərdə real sektorla birgə təcrübə proqramları, sahibkarlıq və innovasiya mərkəzlərinin tələbələrə açıq olması vacibdir. Eyni zamanda, qeyri-formal təhsil sektorunda keyfiyyət standartlarının müəyyənləşdirilməsi və dövlət tərəfindən tanınması tələb olunur. Əgər bu proses düzgün qurulsa, məzunlar yalnız diplomla deyil, həm də əmək bazarında dərhal istifadə edə biləcəkləri bacarıqlarla silahlanmış olacaqlar.”
Müasir təhsil ənənəvi məktəb təhsili ilə əlavə kurslar, treninqlər və özünütəhsil kimi alternativ yollar arasında necə bir tarazlıq yaradılmalıdır ki, insanın bilik və bacarıqları daha effektiv inkişaf etsin?
—“Tarazlıq məsələsində isə ən ideal model “hibrid yanaşma”dır. Ənənəvi təhsil insanın düşüncə strukturunu formalaşdırır, elmi biliklərin əsaslarını verir və dərin analiz qabiliyyəti qazandırır. Lakin sürətlə dəyişən texnoloji və sosial mühitdə yalnız bu baza ilə kifayətlənmək mümkün deyil. Ona görə də əlavə kurslar, beynəlxalq sertifikatlar, peşəkar təlimlər, mentorluq proqramları və özünütəhsil resursları bu sistemi tamamlamalıdır. Beləliklə, insan həm nəzəri baxımdan güclü, həm də dəyişən reallıqlara çevik adaptasiya ola bilən bir mütəxəssisə çevrilir. Bu, həm fərdin şəxsi inkişafını, həm də ölkənin insan kapitalının keyfiyyətini yüksəldir – ekspert vurğulayıb.”