Honq Konqun səkkiz dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən universiteti, şəhər rəhbərliyi ilə 2025–2028-ci illəri əhatə edən üç illik “hesabatlılıq razılaşmaları” imzalayıb. Bu razılaşmalar, universitetlərin Pekin hökumətinin milli və təhsil strategiyaları ilə daha sıx uyğunlaşdırılmasını nəzərdə tutur. Razılaşmalar həm də dövlətin universitet büdcələrinə nəzarətini gücləndirir – bu isə mütəxəssislər tərəfindən universitet müstəqilliyinə təhdid kimi qiymətləndirilir.
"Tehsil365" University World News-in yaydığı məlumata əsasən xəbər verir ki, Honq Konq Universiteti (HKU), Çin Universiteti (CUHK) və Elm və Texnologiya Universiteti (HKUST) kimi tanınmış ali təhsil müəssisələri də bu razılaşmaya qoşulub. Razılaşmalarda universitetlərin Pekin rəhbərliyinin strateji istiqamətlərinə sadiq qalması açıq şəkildə qeyd olunur. Məsələn, HKU, Çin hökumətinin 2024–2035-ci illəri əhatə edən təhsil planına uyğun olaraq Honq Konqu beynəlxalq təhsil mərkəzinə çevirmək öhdəliyi götürüb.
Yeni maliyyələşdirmə qaydaları, hökumətə universitetləri maliyyədən məhrum etmə vəsaiti üzərində daha sərt nəzarət imkanı verir. Əgər universitetlər öhdəliklərini yerinə yetirməzsə və ya idarəetmədə ciddi nöqsanlar aşkarlanarsa, dövlət onların vəsaitini geri ala və ya dondura bilər.
Ekspertlər, bu razılaşmaların universitetlərə əlavə təzyiq vasitəsinə çevrilə biləcəyini bildirirlər. Durham Universitetindən William Yat Wai Lo, bu razılaşmaların təhsil sahəsində “çevriliş yox, mövcud tendensiyaların təsdiqidir” fikrini irəli sürür. Bununla belə, akademik azadlıqlarla bağlı narahatlıqlar artır – 2024 Akademik Azadlıq İndeksində Honq Konq ən aşağı 20% içərisində yer alıb.
Razılaşmalarda universitetlərin STEAM (Elm, Texnologiya, Mühəndislik, İncəsənət və Riyaziyyat) proqramlarına daha çox tələbə yönəltməsi də hədəf kimi göstərilir. Bu isə humanitar və sosial elmlərə marağın azalması deməkdir.
Mübahisəli yanaşmaların son nümunəsi, Honq Konq Çin Universitetinin Asiya-Sakit Okean Araşdırmalar İnstitutunun keçirdiyi bir ictimai rəy sorğusuna dair Pekin tərəfdarı mətbuatda yayılan tənqidlər oldu. Sorğu nəticələri yerli hökumətə dəstəyi aşağı göstərdiyi üçün institut “Çin əleyhdarı qüvvələrlə” əlaqələndirildi və bəzi əməkdaşların titulları ləğv olundu.
Ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, bu razılaşmalar yalnız universitetlərin şəffaflığını artırmaqla kifayətlənmir, həm də onların üzərində nəzarəti gücləndirərək akademik müstəqilliyə təhlükə yaradır.