Universitet təhsili sahəsində keyfiyyətin qiymətləndirilməsi və fakültələrin performansının ölçülməsi həm tələbələr, həm də universitet rəhbərliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Fakültələrin reytinq mexanizminin tətbiqi, təhsilin effektivliyini artırmaq, resursları düzgün bölüşdürmək və akademik mühiti inkişaf etdirmək üçün əsas vasitələrdən biridir. Bu sistem, müxtəlif göstəricilər əsasında fakültələrin fəaliyyətini obyektiv qiymətləndirməyə imkan verir.
“Tehsil365”in araşdırmasına əsasən, reytinq mexanizmləri adətən tədris keyfiyyəti, tədqiqat fəaliyyəti, elmi nəşrlərin sayı və keyfiyyəti, tələbə məmnuniyyəti, diplomdan sonrakı məşğulluq göstəriciləri və beynəlxalq əməkdaşlıq kimi kriteriyalar əsasında qurulur. Hər bir göstərici fakültənin güclü və zəif tərəflərini ortaya qoyur və strategiyanın düzgün istiqamətlənməsinə imkan verir. Bu, həm də fakültələr arasında sağlam rəqabət yaradır, motivasiyanı artırır və tədris prosesində innovativ yanaşmaların tətbiqini təşviq edir.
Reytinq mexanizminin tətbiqi tələbələr üçün də əhəmiyyətlidir. Tələbələr üçün fakültənin reytinqi, onların ixtisas seçimi zamanı daha məlumatlı qərarlar qəbul etmələrinə yardımçı olur. Yüksək reytinqə malik fakültələrdə tədris keyfiyyəti daha yüksək, akademik resurslar və praktiki imkanlar isə daha geniş olur. Eyni zamanda, reytinq sistemi fakültələr üçün öz fəaliyyətlərini daim təkmilləşdirməyə və yeni standartlara uyğunlaşmağa stimul yaradır.
Azərbaycan universitetlərində fakültələrin reytinq mexanizmi son illərdə daha geniş tətbiq edilməyə başlanıb. Məsələn, bəzi ali təhsil müəssisələrində fakültələr arasında elmi nəşrlər, layihələr və beynəlxalq əməkdaşlıq əsasında daxili reytinq sistemi qurulub. Bu sistem fakültələrin inkişaf planlarının hazırlanması, büdcə və resursların bölüşdürülməsi və təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün əsas rol oynayır.
Bununla belə, reytinq mexanizminin tətbiqində bəzi çətinliklər də mövcuddur. İlk növbədə, kriteriyaların obyektiv seçimi və məlumatların dəqiq toplanması mühüm əhəmiyyət daşıyır. Əgər göstəricilər fakültələrin bütün fəaliyyət spektrini əhatə etmirsə, reytinq nəticələri yanlı ola bilər. Eyni zamanda, yalnız statistik göstəricilərə əsaslanan reytinq, fakültələrin innovativ və yaradıcı fəaliyyətlərini tam əks etdirməyə bilər.
Beynəlxalq təcrübəyə nəzər saldıqda, reytinq mexanizmləri daha geniş və kompleks şəkildə tətbiq olunur. Dünyada nüfuzlu universitet reytinqlərində, məsələn, Times Higher Education və QS Rankings-də fakültə səviyyəsində göstəricilər, elmi tədqiqat, tədris keyfiyyəti, beynəlxalq əməkdaşlıq və sənaye əlaqələri kimi faktorlarla ölçülür. Bu təcrübə Azərbaycan universitetləri üçün də örnək ola bilər və daxili reytinq sistemlərinin təkmilləşdirilməsinə yardımçı ola bilər.
Reytinq mexanizminin tətbiqi yalnız göstəricilərin toplanması ilə məhdudlaşmamalıdır. Eyni zamanda, əldə olunan nəticələrin fakültələrə geri bildirim olaraq təqdim edilməsi, təhlil edilməsi və inkişaf planlarının hazırlanması vacibdir. Bu yanaşma fakültələrin strateji planlaşdırma qabiliyyətini artırır və təhsil keyfiyyətinin davamlı yüksəlməsinə zəmin yaradır.
Nəticə etibarilə, universitetlərdə fakültələrin reytinq mexanizminin tətbiqi həm tələbələr, həm də akademik heyət üçün faydalıdır. O, fakültələrin fəaliyyətini şəffaf və obyektiv qiymətləndirməyə imkan verir, tədris və tədqiqat proseslərinin inkişafına stimul yaradır və universitetlərin ümumi keyfiyyət standartlarını yüksəldir. Reytinq sistemi düzgün tətbiq edildikdə, o, həm akademik rəqabəti gücləndirir, həm də təhsil sahəsində davamlı inkişafın əsas amillərindən birinə çevrilir.