Təkamül elmi demək olar ki, müasir biologiyanın təməl daşı kimi qəbul edilir. Buna yalnız inkarlolunmaz fakt kimi yanaşmaq və nəzəriyyəni dəstəkləyən geniş elmi sübutları görməzdən gəlmək, elm adamlarının qəzəbinə səbəb ola bilər.
“Tehsil365” “The conversation”a istinadən xəbər verir ki, reallıq budur çoxlu sayda gənc təkamülü qəbul etməkdə tərəddüd edir. Böyük Britaniyada tələbələrin 10–15%-i belə hiss edir. ABŞ kimi xristian əhalisi yüksək olan ölkələrdə bu göstərici 40%-ə qədər yüksəlir.
Həm elm təhsili professoru, həm təkamül biologiyası sahəsində tədqiqatçı, həm də İngiltərə Kilsəsinin keşişi kimi mən hesab edirəm ki, təkamülü öyrətmək üsullarımızı yenidən nəzərdən keçirməliyik. Mən 30 il ərzində məktəb və universitet tələbələrinə, həmçinin müəllimlərə təkamülü öyrətmişəm. Məlum olur ki, fənnin ənənəvi tədrisi dindar uşaqları imanları ilə təkamül arasında seçim etməyə məcbur edə bilər. Bu, müsəlman, pravoslav, yəhudi və digər dinlərə mənsub tələbələr üçün də doğrudur.
Bu potensial münaqişələrdən xəbərdar olan müəllimlərin çoxu mövzunu natamam öyrədir və ya ondan qaçır. Bu isə sübut edir ki, əksər müəllimlər təkamülü həssas bir mövzu kimi qəbul etmirlər. Nəticədə tələbələrin imanına meydan oxuyan, qəzəb və narazılıq doğuran tədris üsulları yaranır. Bəzi hallarda tələbələr dərslə məşğul olmaqdan imtina edir. Tələbə yoldaşlarının istehzaları da tez-tez davam edir və bu, dini gərginliklə xarakterizə olunan dünyada dindar gənclərlə ateist gənclər arasında uçurum yaradır.
Mən irəliyə doğru bir yol olaraq təkamülü həssas bir mövzu kimi öyrətməyi təklif edirəm.
Belə yanaşan müəllim şagirdlərin inanclarına hörmətlə yanaşır, onların emosional vəziyyətini nəzərə alır və onları təhsil almayan, cahil və problem yaradan kimi göstərmək əvəzinə dəstək göstərir. Bu müəllimlər inklüziv sinif mühiti yaradır, qərəzləri aradan qaldırır və tələbələrin fərdi təcrübələrini nəzərə alır. Bu metodlar cinsiyyət, etnik mənsubiyyət, din, ölüm araşdırmaları, terrorizm və digər həssas mövzularda da istifadə olunur.
Müəllimlər hələ də bütün təkamül mövzularını əhatə edirlər. Məsələn, insanlar və digər məməlilərin ortaq əcdadını öyrədərkən, tələbələr arasında razılıq əldə etməyə çalışmırlar. Yerin yaşı ilə bağlı qrup məşqi zamanı isə cavabları anonim göstərən klik texnologiyasından istifadə edə bilərlər.
Təkamül təhsilinin məqsədi tələbələri zorla inanmağa məcbur etmək deyil, daha çox onları bu mövzu ilə maraqlanmağa təşviq etməkdir. İnsanlar müdafiə olunmadıqda dəyişikliklərə daha açıq olurlar.
Elm müəllimi kimi mən dini tələbələrin yaşadıqlarına ciddi və hörmətlə yanaşıram. Pedaqoqların rolu şübhəliləri təkamülü qəbul etməyə məcbur etmək deyil, onlara konsepsiyanı öyrənmək və başa düşmək imkanı yaratmaqdır. Əsas odur ki, tələbələr elm və din arasında seçim etməyə məcbur edilmədən təkamülü araşdıra bilsinlər.
Təkamülün imanla ziddiyyət təşkil etməsi lazım deyil. Yaxşı elm tədrisi şagirdlərin dünyanı necə gördüyünü və onunla necə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını formalaşdıran kritik yaşda mövcud münaqişələri həll etməyə kömək edə bilər. Mən istəyirəm ki, fosillərin necə əmələ gəldiyini və təbii seçmənin necə işlədiyini öyrənərkən hər kəs bu möcüzəni yaşaya bilsin. Bu yanaşma həm alimləri ilhamlandıra, həm də tələbələrin bir-birini başa düşməsinə kömək edə bilər.