Bəzi insanlar uğurun sirrinin məhz təhsil olduğunu deyirlər. Bəs, həqiqətən bu belədirmi?Biz bu sualın cavabını tapmaq üçün ekspertlərə müraciət etdik.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov, “Tehsil365”ə açıqlamasənda qeyd edib ki,:
“Təhsil cəmiyyətin sosial və iqtisadi inkişafının mühərriki, insanın həyat uğurunun isə ən mühüm təməlidir. Təhlil göstərir ki, uğur təsadüfən deyil, sistemli şəkildə qazanılır və bu sistemin mərkəzində təhsil dayanır. Təhsilin rolu təkcə bilik ötürmək deyil, həm də şəxsiyyət formalaşdırmaq, bacarıq və dəyərləri inkişaf etdirməkdir. Müasir dövrdə uğurun əsas göstəriciləri – peşəkar bilik, analitik düşüncə, innovativ yanaşma və sosial məsuliyyət – yalnız keyfiyyətli təhsil vasitəsilə formalaşır.
Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanununun 4-cü maddəsində qeyd olunur ki, təhsilin məqsədi “şəxsin intellektual, mənəvi və fiziki inkişafını təmin etmək, onu cəmiyyətin fəal üzvünə çevirməkdir.” Bu yanaşma təhsilin yalnız fərdi inkişaf deyil, həm də milli rifah üçün əsas vasitə olduğunu göstərir. Elm və Təhsil Nazirliyinin son illərdə həyata keçirdiyi islahatlar – sertifikasiya imtahanlarının tətbiqi, müəllim maaşlarının artırılması, məktəblərdə elektron idarəetmə sistemlərinin qurulması və beynəlxalq qiymətləndirmələrdə (PISA, TIMSS) iştirak – təhsilin uğurla birbaşa əlaqələndirildiyini təsdiqləyir. Nazirliyin siyasəti təhsili iqtisadi və sosial inkişafın mərkəzinə çevirib, bu isə dövlət səviyyəsində düşünülmüş və nəticəyönlü yanaşmanın göstəricisidir.
Statistik məlumatlar da bu istiqamətdə aydın göstəricidir. Dövlət Statistika Komitəsinin 2024-cü il məlumatına əsasən, ali təhsilli insanların işsizlik səviyyəsi ölkə üzrə orta göstəricidən 3,2 dəfə azdır. Eyni zamanda, ali təhsilli şəxslərin orta aylıq gəliri orta təhsillilərlə müqayisədə 67% çoxdur. Bu rəqəmlər təhsilin yalnız bilik deyil, həm də iqtisadi rifah vasitəsi olduğunu sübut edir. Dünyada da eyni tendensiya müşahidə olunur: OECD ölkələrində ali təhsilli şəxslərin gəliri digərlərindən orta hesabla 64% yüksəkdir, bu isə bilik və bacarıqların müasir əmək bazarında əsas dəyərə çevrildiyini göstərir.
Dünya təcrübəsində təhsil uğurun yalnız başlanğıc nöqtəsi sayılır, çünki uğur təkcə təhsilin deyil, həm də yaradıcılıq, təşəbbüskarlıq və sosial adaptasiyanın nəticəsidir. Finlandiya, Estoniya və Cənubi Koreya kimi ölkələrdə təhsil sistemi yalnız akademik biliklərə deyil, həm də tənqidi düşüncə, əmək bazarına uyğun bacarıqlar və sosial məsuliyyətin formalaşmasına əsaslanır. Məhz bu yanaşma onların iqtisadi inkişafını təmin edib və təhsili real uğur mexanizminə çevirib.
Azərbaycanda Elm və Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə mühüm addımlar atır. Məktəblərdə STEAM proqramlarının tətbiqi, “Rəqəmsal bacarıqlar” layihəsi, beynəlxalq olimpiadalara hazırlıq mərkəzlərinin yaradılması və “SABAH qrupları” kimi təşəbbüslər təhsilin modernləşməsi və uğur modelinə çevrilməsi istiqamətində mühüm addımlardır. Bu layihələr gənclərin düşünmə tərzini dəyişir, onları yaradıcı, texnoloji və analitik bacarıqlarla təchiz edir. Nazirliyin bu siyasəti təhsili sadəcə akademik proses kimi deyil, strateji inkişaf aləti kimi formalaşdırıb.
Bununla yanaşı, mənfi tərəflər də mövcuddur. Bəzi bölgələrdə təhsil infrastrukturunun qeyri-bərabər paylanması, müəllim çatışmazlığı, sosial təbəqələr arasında təhsil imkanlarının fərqliliyi və valideynlərin iqtisadi imkanlarının təhsilə çıxışa təsiri hələ də tam aradan qaldırılmayıb. Lakin Elm və Təhsil Nazirliyinin regionlarda yeni məktəblərin tikilməsi, müəllimlər üçün güzəştli kredit və yaşayış imkanlarının yaradılması istiqamətindəki siyasəti bu fərqlərin mərhələli şəkildə azaldılmasına yönəlib.
Təhsil uğurun əsas açarı olaraq yalnız fərdi deyil, həm də milli miqyasda dəyər yaradır. Gələcək iqtisadi sabitlik, sosial ədalət və texnoloji inkişafın əsası təhsillə bağlıdır. Təhsil insanların düşüncə sərhədlərini genişləndirir, əmək bazarına daha hazırlıqlı kadrlar qazandırır və cəmiyyətin rifah səviyyəsini yüksəldir. Lakin uğurun davamlı olması üçün təhsil sistemi daim yenilənməli, əmək bazarının tələbləri ilə uyğunlaşdırılmalı və yaradıcı təfəkkürü təşviq etməlidir.
Hesab edirəm ki, təhsil uğurun əsas açarıdır, çünki o, insana yalnız bilik deyil, həm də həyata istiqamət verir. Elm və Təhsil Nazirliyinin islahatları bu açarı daha təsirli hala gətirib, təhsili Azərbaycan cəmiyyətində real sosial liftə çevirib. Gələcəkdə bu siyasətin davamlılığı təhsilin uğurla sinonimə çevrilməsini təmin edəcək və cəmiyyətin bütün təbəqələrinə bərabər imkanlar yaradacaq.”